Knolvenkel soorten
Knolvenkel is een zeer veelzijdige plant. We noemen knolvenkel soms ook gewoon venkel. Dat klopt in principe wel maar wij maken graag een onderscheid tussen knolvenkel (Foeniculum vulgare) en het ondersoort hiervan, de doorlevende venkel (Foeniculum vulgare var. dulce), die we gewoon venkel noemen. Knolvenkel en doorlevende venkel zijn hetzelfde op één verschil na.
Het grote verschil is dat alleen knolvenkel een grote knol maakt. Doorlevende venkel maakt deze knol niet, al lijkt het in het eerste jaar soms wel zo. Je kan doorlevende venkel op dezelfde manier gebruiken als knolvenkel. Doorlevende venkel is een meerjarige plant die elk jaar opnieuw bloeit. Wanneer knolvenkel bloeit gaat de knol uit elkaar groeien. Doorlevende venkel noemen we soms ook venkelkruid.
Doorlevende venkel bestaat trouwens uit meerdere soorten, waaronder de groenbladige en bronsbladige variëteit. De bronsbladige is iets kieskeuriger qua standplaats en bodem. Verder zijn de twee hetzelfde qua verzorging. Bronsbladige venkel maakt prachtig, bronsgekleurd loof met een bijzondere uitstraling. Groenbladige venkel maakt heel fijn, groen loof dat ook erg mooi kan zijn.
Wat je misschien nog niet wist is dat er ook nog een derde soort venkel is. Dat is de ezelsvenkel, soms beter bekend als pepervenkel (Foeniculum vulgare subsp. piperitum). Hoewel dit soort nog geen officieel erkend soort venkel is, is het wel een bijzondere venkelsoort. De naam pepervenkel is natuurlijk niet zomaar aan komen waaien. Ezelsvenkel of pepervenkel produceert een pittige geur bij kneuzing van het loof.
Knolvenkel zaaien en planten
Wanneer kan je knolvenkel zaaien?
Knolvenkel zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van juni tot juli.
Knolvenkel zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van april tot mei.
Wanneer kan je knolvenkel planten?
Knolvenkel planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot juni.
Knolvenkel zaaien we altijd na de langste dag van het jaar. Dat is altijd pas vanaf eind juni. Als we knolvenkel zaaien voor die tijd dan zal knolvenkel doorschieten. De plant gaat dan bloeien en de knol gaat uit elkaar groeien, waardoor deze niet meer te oogsten is. Je kunt ook extra vroeg knolvenkel zaaien in het voorjaar. Als je er op tijd bij bent kan je de knolvenkel dan oogsten vóór deze gaat bloeien.
Het beste is dus om net als ons pas te beginnen met zaaien na de langste dag. Knolvenkel zaaien we liever direct op de bestemde plek. Alle soorten venkel waaronder knolvenkel, maken een penwortel die het verspenen erg lastig maakt.
Knolvenkel zaaien op de bestemde plek
Alle soorten venkel maar zeker knolvenkel zaaien we altijd direct op de bestemde plek. Voorzaaien is af te raden maar zou kunnen, mocht je extra vroeg willen beginnen. Op de bestemde plek in de moestuinbak of in de vollegrond, maak je een aantal geultjes met een hark. In de geultjes strooi je de knolvenkel zaden, met genoeg afstand tussen de rijen.
Druk de geultjes weer dicht en geef eenmaal flink water. Blijf tijdens en na het kiemen regelmatig water geven. Wanneer de kiemplantjes zijn opgekomen, mag je deze iets uitdunnen. Verwijder wat zaailingen tot er genoeg afstand tussen alle kiemplantjes zit (de advies plantafstand). Je kunt de kiemplantjes er gewoon veilig met de hand tussenuit trekken.
Per vierkante meter kan je ongeveer 14 tot 20 knolvenkel planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 4 tot 6 knolvenkel planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Knolvenkel standplaats en verzorgen
Zelf knolvenkel kweken is niet zo moeilijk. De grootste uitdaging is voorkomen dat de kiemplantjes worden opgegeten, en het doorschieten van de knolvenkel voorkomen. Als we te vroeg knolvenkel zaaien, kan knolvenkel doorschieten. Zaai je na de langste dag knolvenkel, dan zal knolvenkel bijna nooit meer doorschieten.
Verder staat knolvenkel graag op een warme en zonnige plek, in de volle zon dus. Vergeet ook niet regelmatig water te blijven geven (zie verderop). Wanneer de knol begint te groeien kan je deze het beste steeds even toedekken met aarde. Anders gaat de knol misschien te hoog boven de grond staan en kan de plant onder de knol afbreken of omvallen.
Eigenlijk is knolvenkel net als doorlevende venkel een meerjarige plant. In tegenstelling tot de doorlevende variëteit kweken we de knolvenkel slechts als éénjarige. In het eerste jaar wordt de knol geoogst en gooien we de plantenresten op de composthoop, of we gebruiken de resten nog voor andere dingen in de keuken. Dat kan ook!
Knolvenkel combinatieteelt en wisselteelt
Knolvenkel
Voor het kweken van knolvenkel zou je wisselteelt kunnen gebruiken.
Knolvenkel is een wortel- of knolgewas. De ideale voorteelt is een vruchtgewas en de ideale nateelt is een aardappelsoort of peulgewas volgens het wisselteelt schema.
Knolvenkel goede buren
Knolvenkel kweken kan goed samen met
andijvie,
groenlof,
roodlof,
witlof,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Knolvenkel slechte buren
Knolvenkel kweken gaat liever niet samen met
kropsla,
pronkboon,
slaboon,
tomaat,
tuinboon,
veldsla,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Knolvenkel water geven
Knolvenkel kweken we op een licht vochtige bodem. Daarom kan je knolvenkel het beste regelmatig water geven. Zorg dat de knolvenkel nooit drijfnat komt te staan, maar voorkom ook dat de bodem helemaal opdroogt. Zeker tijdens warm en droog zomerweer geef je vaker water. In moestuinbakken droogt de bodem vaak nog sneller uit dan in de vollegrond. Dat ligt ook een beetje aan de grondsoort.
Knolvenkel grondsoort en bodem
In principe heeft knolvenkel geen eis maar kleigrond is af te raden. Omdat de knol bovengronds groeit is een vaste grond ook weer niet zo'n heel groot probleem. Toch heeft ook de penwortel wel een goede grond nodig. De venkel groeit beter als de penwortel in losse grond alle ruimte heeft om te groeien. Vanuit de top van de penwortel groeit de knol.
Kleigrond zou je kunnen verbeteren met compost en koemestkorrels. Zandgrond heeft meer vochthoudend materiaal nodig, dus bijvoorbeeld ook koemestkorrels. Dit bevat organisch, vochthoudend materiaal.
pH
Knolvenkel tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Knolvenkel bemesten
Over het algemeen heeft knolvenkel weinig voeding nodig. Toch kan het verstandig zijn om knolvenkel te bemesten. Dat hangt er vanaf waar je de knolvenkel voor kweekt. Voor het loof kan je beter doorlevende venkel kweken. Ook knolvenkel kweken we soms voor het loof en zelfs voor de wortel.
Je kunt knolvenkel of doorlevende venkel voor meer loof extra stikstof geven. Dit gaat ten koste van de knol. Voor de wortel geef je liever extra kalium. De knol zelf heeft niet veel nodig. Doorgaans is voor de teelt van knolvenkel een enigszins voedzame grond al voldoende. Je hoeft dus niet per se te bemesten.
Voor het bemesten van knolvenkel adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 6-4-6 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Knolvenkel bloei en bestuiven
Wanneer bloeit knolvenkel? Knolvenkel bloeit doorgaans van juli tot september.
Bij knolvenkel probeer je eigenlijk juist te voorkomen dat de plant bloeit. Doorschieten (ongewenste bloei) gebeurt wanneer je knolvenkel te vroeg zaait. Knolvenkel gaat bloeien bij langer en warmer wordende dagen. Na de langste dag gezaaide knolvenkel zal waarschijnlijk helemaal niet meer bloeien.
Wil je knolvenkel planten voor de zaadteelt, dan kan je bewust eerder knolvenkel zaaien. De knolvenkel bloeit dan in het eerste jaar al. Knolvenkel maakt mooie, grote bloemschermen met gele of geelgroene bloemetjes. Knolvenkel bloeit in het midden van de zomer en wordt bestoven door insecten en de wind.
Knolvenkel maakt tweeslachtige bloemetjes en is in principe goed zelfbestuivend. Wel zorgt kruising met andere venkelplanten voor een betere bestuiving. Voor de bestuiving is de hulp van insecten en de wind nodig. Na de bloei laat je de zaadjes opdrogen aan de bloemschermen.
Je oogst de venkelzaden als ze bruin zijn en aan de plant zijn opgedroogd. Je kunt ze dan makkelijk van de bloemschermen wrijven, bijvoorbeeld door de schermen te plukken of te schudden.
Wanneer knolvenkel oogsten
Wanneer kan je knolvenkel oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot november.
Je kunt knolvenkel oogsten in de zomer of in de herfst. Doorgaans zal je knolvenkel oogsten in de herfst en oogst je alleen eerder als je eerder of te vroeg hebt gezaaid. Van knolvenkel kan je ook alle andere delen oogsten. Naast de knol kan je ook het loof en de wortel van knolvenkel oogsten.
Vroeg gezaaide knolvenkel oogsten
Vroeg gezaaide knolvenkel oogsten is een uitdaging. Je let constant goed op, of er in het hart van de plant een bloeistengel ontstaat. Ongeacht de grootte van de knol, moet je de knolvenkel dan direct oogsten. Wacht je met oogsten dan gaat de knol openstaan en groeien de bloeistengels alle kanten op. De knol is dan niet meer te oogsten.
De knol van knolvenkel oogst je door deze af te snijden en het loof ervan los te snijden.
Laat gezaaide knolvenkel oogsten
Laat gezaaide knolvenkel oogsten we gewoon wanneer de knol een mooi formaat heeft. De kans op doorschieten is dan (bijna) niet aanwezig. Ik zeg bijna omdat het altijd nog een keer kan voorkomen, maar de kans is heel klein. Je kunt de knolvenkel oogsten door deze vlak boven de grond af te snijden en het loof los te snijden.
Het loof van venkel oogsten
Het loof van knolvenkel oogsten we gedurende de hele groei. Het is gebruikelijker om doorlevende venkel voor het loof te kweken, maar je kunt ook het loof van knolvenkel oogsten. Gedurende de hele groei kan je het loof plukken, afknippen of afsnijden van de plant. Dit is direct te gebruiken in de keuken.
De wortel van venkel oogsten
De wortel van knolvenkel oogsten we tegelijk met de knol. In plaats van de knol los te snijden, trekken we de hele plant uit de grond. Daarna snijden we de wortel los. We snijden ook het loof van de knol af om de knol (en eventueel ook het loof) te gebruiken. De wortel kan je afspoelen en gebruik je zo direct in de keuken.
Venkelwortel is overigens niet zo'n bekende maar wel een zeer gezonde groente!
De zaden van knolvenkel oogsten
Je kunt je voorstellen dat je voor de zaden de knolvenkel moet laten doorschieten. Je kunt de knol dan niet meer gebruiken, maar van doorgeschoten knolvenkel kan je wel de zaden nog gebruiken in de keuken. Net als bij de zaadteelt laat je ze opdrogen aan de plant. Daarna knip je de bloemschermen los en wrijf je de zaden van de bloemschermen af.
Knolvenkel gebruiken en bewaren
De knol van knolvenkel gebruiken we meestal bij visgerechten, maar het is heel veelzijdig te gebruiken. Je kunt de knol van venkel ook bij andere gerechten gebruiken, bijvoorbeeld door deze mee te koken. De knol kan goed door diverse soorten soep en bij heel veel andere gerechten.
Het loof kan worden gebruikt om er thee van te zetten, of als garnering door een salade. Gedroogde venkelzaden zijn als smaakmaker toe te voegen aan veel gerechten. Zo worden de zaden vaak zelfs gebruikt om zuurkool te maken met witte kool, door dit te fermenteren. De zaden kan je óók gebruiken voor thee.
Venkelthee heeft trouwens veel gezondheidsvoordelen. Het werkt goed bij mensen die last hebben van de maag of darmen en krampen. Venkelthee heeft een positieve werking op het verteringsstelsel. Venkelwortel kan je op vergelijkbare manieren gebruiken als de knol zelf.
Knolvenkel kiemgroenten
Knolvenkel is in z'n geheel eetbaar. De hele plant, van wortel tot knol, tot loof, bloemen en zaden kan je eten. Dit betekent dat de kiemen ook veilig zijn om te eten. Venkel is geen hele bekende kiemgroente maar je kunt venkelkiemen kweken als je de zaden -bijvoorbeeld van een doorgeschoten venkel- gebruikt.
Venkelkiemen kan je opkweken met enkel water. Kweek venkelkiemen bijvoorbeeld in een glazen pot met gaasdeksel of in een kiemtoren voor kiemgroenten. Dagelijks water geven en goed omspoelen. Binnen één tot enkele weken zijn jouw verse venkelkiemen klaar om te gebruiken.
Knolvenkel houdbaarheid
Het beste gebruik je de knol van knolvenkel direct wanneer je het hebt geoogst. De knol is maximaal 2 dagen houdbaar buiten de koeling, in de koeling maximaal een week en in de vriezer tot een jaar. Goed gedroogd venkelblad en de gedroogde zaden van (knol)venkel kan je vrijwel onbeperkt bewaren. Daar kan weinig mis mee gaan.
Knolvenkel ziektes en plagen
Knolvenkel is goed resistent tegen ziektes en plagen, en heeft bijna nergens last van. Het grote gevaar bij knolvenkel is het doorschieten van de plant als gevolg van langere en warmere dagen. Over het algemeen zal heel af en toe alleen de knol worden aangevreten, maar meestal laten plaagdieren ook deze achterwege.
