Sjalot soorten
We krijgen wel eens de vraag: Is sjalot een ui? Nee, de sjalot is geen ui maar sjalot is wel familie van de ui. De sjalot is namelijk ook een Allium, ook wel look-soort. Soms zie ik dat de naam wordt geschreven als "sjarlot" met een R. Misschien omdat de naam Sjalot doet denken aan de naam Charlotte. Ik kan het ergens wel begrijpen maar het is gewoon "sjalot".
Sjalotjes groeien niet met teentjes in één bolletje, maar met losse bolletjes. Wel groeien deze bolletjes aan dezelfde plant. Sjalotten groeien dus in een trosje. Het is een soort klein trosje met uitjes dat aan de plant groeit. Sjalotjes worden verder op dezelfde manieren als uien, prei, bieslook, knoflook en andere look-soorten gebruikt.
De trosjes met sjalotjes lijken bij jonge plantjes erg op de trosjes van daslook. De knolletjes van daslook groeien op dezelfde manier als hoe sjalotjes dat doen.
Net als bij uien zijn er wat kleine verschillen tussen de soorten sjalotten die er zijn. Veel sjalotten zijn zalmroze of juist meer rood van kleur. Er zijn ook gele sjalotten maar die zijn minder sterk van smaak. Gele sjalotten zijn wel meer geschikt om halverwege de lente te planten, waar de rozerode sjalotjes juist beter vroeg geplant kunnen worden.
Sjalot zaaien en planten
Wanneer kan je sjalot zaaien?
Sjalot zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van februari tot april.
Sjalot zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van januari tot februari.
Wanneer kan je sjalot planten?
Sjalot planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van februari tot mei.
Bekijk ook het sjalot planten en zaaien stappenplan met video
Je kunt op twee manieren beginnen met zelf sjalot kweken. De eerste methode is sjalot planten, door plantsjalotjes te gebruiken en deze in de grond te stoppen. De tweede methode is sjalot zaaien, gewoon vanuit zaad uit verpakking. Je kunt in beide gevallen hetzelfde jaar nog je eigen sjalot oogsten.
Ook kan je sjalot kweken in potten of bakken, zo lang deze groot genoeg zijn. Dit kan met plantsjalotten maar ook met zaaisjalotten. Zorg wel voor potten of bakken die groot genoeg zijn, met voldoende ruimte voor je sjalotten.
Sjalot planten in de grond
Maak voor het planten van plantsjalotten de grond eerst goed los, als de grond niet helemaal los is.
Je kunt sjalot planten door plantsjalotjes te gebruiken. Je zet de plantsjalotjes in de grond op voldoende afstand van elkaar. Maak bijvoorbeeld met een pootstok gaten in de grond, niet dieper dan zes centimeter. In elk gat zet je één kleine plantsjalot. Maak de gaten weer mooi dicht. Vanuit iedere plantsjalot komt straks een trosje nieuwe sjalotten.
Geef de geplante sjalotten direct een scheut water. Houd de grond tijdens en ook na het uitlopen vochtig maar niet drijfnat.
Sjalot zaaien of voorzaaien
Sjalot zaaien is misschien iets omslachtiger als je dit doet in kweekpotjes. Kwestie van voorkeur natuurlijk. Wij vinden het geweldig om ze gewoon zelf te zaaien. Sjalot zaaien we zelf in potjes. Ik vind het zelf handig om vroeg te beginnen op de vensterbank maar het kan ook later buiten. Je kunt natuurlijk ook direct in de grond zaaien.
Voorzaaien in potjes
Vul een aantal potjes met zaaigrond en druk dit aan, bijvoorbeeld met de onderkant van een ander kweekpotje. In elk potje met zaaigrond maak je gaten met je vingertoppen of een pootstok. De gaten hoeven niet dieper dan 0,5 tot een hele centimeter te zijn. Stop in elk potje ongeveer 3-5 zaden. Je kunt ook zaden op de zaaigrond in de potjes leggen. Daarna een dun laagje zaaigrond er overheen strooien.
Heb je een F1 hybride ras dan hoef je natuurlijk maar 1 of hooguit 2 zaden in elk gat te stoppen. F1 hybriden zijn krachtige, productieve rassen en de zaden ervan kiemen bijna altijd goed, zo lang deze niet oud zijn. Druk de gaten na het zaaien weer dicht en geef eenmaal goed water. Houd de grond tijdens en na het kiemen vochtig, maar niet drijfnat.
Direct in de grond zaaien
In de grond sjalot zaaien is best eenvoudig. Maak voor het zaaien de grond goed los. Met een hark maak je geultjes in de grond om in te zaaien. Met een hark van 20 centimeter kan je precies de juiste regelafstand maken, tussen het begin en het einde (links en rechts) van de hark. Of je telt natuurlijk de afstand tussen de tanden. Maakt het misschien iets makkelijker.
Probeer in de regels meer afstand te houden dan tussen de planten. Dan kan je straks overal makkelijk bij en kunnen je planten goed groeien. Zaai vervolgens de sjalot zaden in de geultjes. Je kunt de zaden uitstrooien over de geultjes, of steeds groepjes van 3-5 zaden in de geultjes zaaien op afstand van elkaar.
Uitdunnen na het kiemen
Wanneer je -in potjes of in de grond- kleine plantjes ziet opkomen, kan je er wat verwijderen. Staan ze de dicht bij elkaar, verwijder dan de kleinste en zwakste kiemplantjes. De plantjes die je over houdt kweek je verder op.
Per vierkante meter kan je ongeveer 14 tot 20 sjalot planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 4 tot 6 sjalot planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Sjalot standplaats en verzorgen
De sjalot is eigenlijk een meerjarige plant, maar sjalot kweken we als eenjarige. Bij de oogst trek je namelijk de plant uit de grond om de bolletjes te oogsten, en sjalot oogsten we in hetzelfde jaar nog. Zelf sjalot kweken is makkelijk en zeker als we sjalot planten, is er weinig voor nodig. Sjalot zaaien is iets omslachtiger maar zelf vinden wij dit erg leuk om te doen.
Sjalot kweken we bij voorkeur op een plek in de volle zon. De halfschaduw wordt ook nog getolereerd bij gebrek aan beter. De sjalot is redelijk winterhard maar overleeft strenge vorst mogelijk niet. De bolletjes kunnen dan stukvriezen. Wat bij sjalotjes in het wild gebeurd is dat de plant afsterft. De achtergebleven bolletjes lopen volgend jaar opnieuw op.
Een sjalot plant heeft weinig nodig, behalve genoeg water. Zelfs bemesten is niet nodig, of je gebruikt slechts een zeer lichte bemesting. Eigenlijk net als vrijwel alle andere look-soorten.
Sjalot combinatieteelt en wisselteelt
Behandel sjalotten in de moestuin ook als look-soort, mocht je wisselteelt gebruiken. De gouden combinatie wortel-uien geldt óók voor wortel-sjalot als je combinatieteelt gebruikt.
Sjalot
Voor het kweken van sjalot zou je wisselteelt kunnen gebruiken.
Sjalot is een ui-achtige. De ideale voorteelt is een vruchtgewas en de ideale nateelt is een peulgewas volgens het wisselteelt schema.
Sjalot goede buren
Sjalot kweken kan goed samen met
aardappel,
andijvie,
biet,
komkommer,
knolraap,
koolraap,
kropsla,
wortel,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Sjalot slechte buren
Sjalot kweken gaat liever niet samen met
bloemkool,
boerenkool,
broccoli,
erwt
kapucijners,
palmkool,
peul
pronkboon,
slaboon,
rode kool,
romanesco,
witte kool,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Sjalot water geven
Voorkom altijd dat de grond opdroogt. Wanneer sjalotten in de zon staan droogt de grond snel op, zeker tijdens een warme en droge zomer. Geef dus regelmatig water. Voorkom ook dat de grond drijfnat wordt. Als de bodem nog vochtig is mag je een waterbeurt overslaan.
Sjalot grondsoort en bodem
In principe zijn sjalotten niet veeleisend. Je kunt op elke grond sjalotjes kweken, maar de grond moet wel lekker los zijn. Kweek je op kleigrond dan kan je compost en koemestkorrels gebruiken. Maak de grond in elk geval goed los voor je plantsjalotten in de grond stopt, of zaaisjalotten uit gaat planten. Ook als je niet op kleigrond zit.
pH
Sjalot tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Sjalot bemesten
De sjalot heeft geen bemesting nodig. Je kunt sjalot kweken zonder extra te bemesten zoals bij andere look-soorten ook het geval is. Mocht je toch bemesten, geef dan een zeer lichte meststof. Wees terughoudend met stikstof of geef zelfs helemaal geen stikstof. Een klein beetje extra kalium kan handig zijn maar eigenlijk is bemesten niet nodig.
Voor het bemesten van sjalot adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 2-4-6 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Sjalot bloei en bestuiven
Wanneer bloeit sjalot? Sjalot bloeit doorgaans van juni tot juli.
Sjalotten hoef je voor de teelt niet te bestuiven. Wel kunnen sjalotten gaan bloeien, net als eigenlijk alle uiensoorten. Een ramp is dat niet maar liever heb je dat de sjalot niet gaat bloeien. Als de sjalot bloeit ontstaan er harde kernen in de sjalotjes die je straks wilt oogsten. Je ziet het snel als sjalotten opeens bloeistengels gaan maken.
Vaak gebeurt dit pas in het tweede jaar als je zaaisjalotten hebt. Bij plantsjalotten zijn de sjalotten zelf eigenlijk al een jaar oud. Plant je deze dan kunnen ze hetzelfde jaar ook gaan bloeien. Niet per se een ramp maar liever wil je dat voorkomen. Meestal gaan sjalotten bloeien onder invloed van warmte en droogte in de zomer.
Zie je de eerste bloeistengels verschijnen, dan is het misschien tijd om de sjalotten te oogsten. Als je heel lang wacht met oogsten dan wordt de kern van de sjalot hard.
Voor de zaadteelt is de bloei wel leuk. Je kunt de sjalotten dan laten staan om te bloeien. Allereerst verschijnt een bloeistengel met knop. Meestal is de knop semi-transparant en zie je door de schil afzonderlijke bloemdelen zitten (zie foto hierboven). Laat je de bloeistengel voor de zaadteelt zitten dan gaat de knop na een tijdje open staan.
De knoppen van sjalotten en andere uiensoorten barsten uiteindelijk open. Er komt een scheur in de schil waardoor de binnenkant van de knop naar buiten komt. Het duurt altijd even maar als je geduld hebt, gaat de knop daarna helemaal openstaan. Dit kan in het geheel enkele weken duren en heeft dus even tijd nodig.
In de opengebarsten knop zitten allemaal baby-knopjes. Vanuit deze kleine knopjes groeien straks de bloemetjes. Eigenlijk is het dus een soort knop vol met kleinere knopjes. Je bent op dit moment een beetje te laat met oogsten. Vanaf nu zit er echt een harde kern in de sjalotjes zelf, waaruit bloeistengels zijn gekomen.
De sjalotjes zijn nog gewoon eetbaar hoor, maar je zult dan om de kern heen moeten snijden bij het bereiden van de sjalot.
Wanneer sjalot oogsten
Wanneer kan je sjalot oogsten? Doorgaans doe je dit van juni tot november.
Sjalot kweken we als eenjarige en sjalot oogsten we dus in het eerste jaar al. Doorgaans kan je sjalot oogsten vanaf de vroege zomer als je deze geplant hebt (plantsjalotten). Gezaaide sjalot oogsten we iets later. Afhankelijk van het ras, de maand waarin je zaait en ook een beetje het weer, kan je sjalot oogsten tot halverwege de herfst.
Je kunt sjalot oogsten door de plant uit de grond te trekken. Op zachte grond gaat dit vrijwel probleemloos, maar op stevige grond kan je de plant beter uit de grond wippen met een spitvork of handvork. Onder de grond groeit een trosje met meerdere kleine bolletjes. Deze bolletjes kan je van het plantje halen, schoonspoelen en gebruiken in de keuken.
Overigens is ook het loof van sjalotten te gebruiken. Dit blijft vaak over na het oogsten. Je kunt het loof dan fijn snijden en gebruiken als een soort prei. Controleer of er geen sjalotjes zijn achtergebleven in de grond. Achtergebleven sjalotjes gaan namelijk opnieuw uitlopen en komen volgend jaar mogelijk wel tot bloei.
Sjalot gebruiken en bewaren
Sjalotjes gebruiken we op dezelfde manieren als uien, knoflook, prei, bieslook en andere looksoorten. Sjalotjes zijn een heerlijke smaakmaker. Je kunt er prima mee koken of je kunt sjalot rauw eten of rauw verwerken in gerechten. Zo passen sjalotten ook goed in diverse pittige salades, bijvoorbeeld met kip.
Wereldwijd worden sjalotten gebruikt in veel diverse gerechten. Zo kan je sjalotjes eigenlijk beschouwen als een soort kleine uitjes. Snijd sjalotjes in ringen of versnipper ze als uien. Sjalotjes kunnen ook goed door soepen en in diverse sauzen worden gebruikt in de keuken. De sjalot is dus ontzettend veelzijdig!
Sjalot kiemgroenten
Het is niet gebruikelijk om sjalot als kiemgroente te eten. Desondanks kan het uitstekend, net als bij alle looksoorten zoals uien. Doorgaans is het gebruikelijker om uienkiemen te eten. Het idee is hetzelfde. Omdat de sjalot van top tot teen eetbaar is kan je ook die opkweken tot kiemgroente. Handig als je bijvoorbeeld bloeiende, tweede of derdejaars sjalotjes hebt staan.
Sjalotten kan je opkweken als kiemgroente als je een handje zaadjes hebt. Je hebt er enkel water voor nodig. Leg de zaden op een schoteltje, stop ze in een glazen pot met gaasdeksel of in een kiemtoren. Spoel de kiemgroenten dagelijks goed schoon. Binnen 1-2 weken kan je de kiemen oogsten. Deze zijn net als uienkiemen supergezond en smaken ook ongeveer hetzelfde.
Sjalot houdbaarheid
Verse sjalotten zijn tot enkele maanden buiten de koeling te bewaren. Net als uien zijn sjalotten dus relatief lang houdbaar. Ook zou je sjalotten kunnen invriezen als je ze in stukjes hebt gesneden. De gesneden sjalotjes zijn dan tot een jaar houdbaar in de vriezer. Verder kan je ze dan natuurlijk ook mee invriezen door andere gerechten heen.
Het loof van sjalotjes is minder lang te bewaren. Dit droogt snel uit of wordt snotterig. Het beste gebruik je het loof daarom zo snel mogelijk. In de koelkast kan je het loof van sjalotjes tot enkele dagen bewaren.
Sjalot ziektes en plagen
Net als veel uiensoorten zijn ook sjalotten vatbaar voor de uienvlieg. Met combinatieteelt zoals eerder genoemd, in combinatie met wortelen, kan je de uienvlieg èn de wortelvlieg bij wortelen tegelijk op afstand houden. De gouden combinatie werkt dus ook bij sjalotten.
Bij zeer nat weer of overmatig water geven (een drijfnatte grond) kunnen sjalotten gaan rotten. Ook zijn sjalotjes gevoelig voor aaltjes net als andere uiensoorten. Hierdoor is het aan te raden om wisselteelt te gebruiken. Sjalotjes behandel je dan als een uiensoort. Verder kennen sjalotten weinig grote gevaren en zijn ze goed resistent.
