Aalbes soorten
De aalbes is een zoetzure bes. Hoewel de bessen er ook in het wit of lilawit zijn, staan aalbessen vooral bekend als rode bessen. De rode aalbes is immers de meest bekende soort. Oorspronkelijk komt de bessenstruik onder andere hier uit Europa.
Welke soorten aalbessen zijn er? Aalbessen zijn er in het rood, wit en lila of roze. Rode bessen smaken over het algmeeen iets zuurder dan witte bessen. Witte bessen vallen mogelijk iets minder op bij vogels. Ook is er nog de zwarte bes, ook wel cassis-bes. Dit is in principe hetzelfde soort plant, maar een andere variëteit.
Is de aalbes meerjarig? Ja, de aalbes is een meerjarige maar niet wintergroene heester. Aalbessen zijn bladverliezende struiken. Vroeg in het voorjaar lopen de knoppen van de aalbes als één van de eerste opnieuw uit.
Aalbes zaaien en planten
Wanneer kan je aalbes planten?
Aalbes planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van oktober tot maart.
Wanneer plant je een aalbes? Het beste doe je dit in de herfst of in het vroege voorjaar, of als het niet anders kan in de winter. Dan heeft de struik tijd om goed te wortelen en aan te slaan. Aalbessen worden niet vaak uit zaden opgekweekt. De rode (of witte) bessenstruik stekken of er eentje kopen is makkelijker en je kunt sneller oogsten. Vaak hetzelfde of volgende jaar al.
Kan je aalbessen zaaien? Het is niet gebruikelijk om aalbessen te zaaien. Je kunt een aalbes zaaien nadat je de zaden hebt gestratificeerd. Zo laat je een koude periode over de zaden gaan, buiten in de winter of binnen in de koelkast, om een winter na te bootsen. Bij hogere temperaturen ná deze koude periode worden de zaden pas actief.
Als je zaden uit besjes hebt gehaald dan moet de struik -waar de besjes vanaf komen- goed bestoven zijn tijdens de bloeiperiode. Bij de teelt vanuit zaden duurt het minimaal 4 jaar voor de struik kan bloeien en bessen kan geven. Meestal zelfs een stuk langer. Om die reden is het makkelijker om aalbessen gewoon te kopen. Of om ze te stekken natuurlijk!
Hoe stek je aalbessen? Je kunt aalbessen stekken door jonge maar sterke scheuten te nemen. Nieuwe takjes van dit jaar knip je af tot minimaal 4 ogen. Dat wil zeggen, minimaal 3 punten waar blaadjes uit de takken komen of waar knoppen zitten. De takjes kan je vervolgens een tijd in water zetten, of in een kweekpotje met fijne stekgrond.
Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 2 aalbes planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 aalbes planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Aalbes standplaats en verzorgen
Hoe verzorg je een aalbes? Welke standplaats heeft een aalbes nodig? Op een plekje in de halfschaduw doet een aalbes het erg goed, maar je kunt deze overheerlijke bessen ook in de volle zon kweken. Bij meer zonlicht worden de bessen vaak iets groter en rijpen ze sneller. Als het droog is heb je wel eerder last van bladluis.
Als ik heel eerlijk ben zijn aalbessen bij ons in de achtertuin nooit een succes geweest. Dikke klei, midden in de brandende zon en destijds nog geen (wilde) planten en kruiden in de buurt. Vooral dit laatste zorgde voor een regelmatige plaag van bloedblaarluis in de aalbessenstruik.
Dat was anders in de wilde buurttuin. Daar werden de struiken gigantisch en hingen ze vol bessen. De omgeving was beter. Meer biodiversiteit aan de bosrand, zoals brandnetels en andere wilde planten. Daarom raad ik ook altijd aan om in de buurt van kleinfruit ook bieslook, brandnetels en andere (wilde) planten of kruiden te zetten.
Een paar jaar later probeerden we het nog eens in de achtertuin. Nu stonden er veel van deze verwilderde planten en kruiden in potten en bakken. Door het natte voorjaar ook veel meer insecten gezien. Gek genoeg geen bloedblaarluis of andere plaag meer. Het bewijst maar weer hoe belangrijk de biodiversiteit is in je moestuin.
Aalbes combinatieteelt en wisselteelt
De aalbes wordt vaak in rijen gekweekt.
Aalbes
Voor het kweken van aalbes hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Aalbes goede buren
Aalbes kweken kan goed samen met
anijs,
dille,
oost-indische kers,
ui,
knoflook,
bieslook,
stengelui,
bosui,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Aalbes slechte buren
Aalbes kweken gaat liever niet samen met
aardappel,
wortel,
aardbei,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Aalbes water geven
Hoeveel water geef je een aalbes? Geef alleen water bij droogte of als de grond erg is opgedroogd. Wanneer een aalbes goed is geworteld haalt deze ook water uit diepere bodemlagen.
In de zomer is het raadzaam om iets meer water te geven. Ongeveer om de dag een halve gieter water is dan voldoende. Kijk vooral naar de bodem. Als deze nog vochtig is (ook onder de oppervlakte) dan hoef je eigenlijk nog geen water te geven.
Aalbes grondsoort en bodem
Welke grond heeft de aalbes nodig? Aalbessen kweken kan in principe op iedere grondsoort. Wel heeft de aalbes een lichte voorkeur voor licht zure grondsoorten en een gemengde klei/leem grond.
Te vette klei kan de wortels verstikken en de opname van voedingsstoffen iets remmen. Het toevoegen van compost vóór de aanplant is sterk aan te raden. Hiermee verbeter je de structuur en kan de struik makkelijker aanslaan.
pH
Aalbes tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Aalbes bemesten
Moet je aalbessen bemesten? Hoewel aalbessen graag op een licht zure grond staan, kan je kalk strooien bij het uitlopen van de struik. Doe dit in het voorjaar, wanneer de struik begint met uitlopen. Strooi niet te vaak en te veel kalk op zure grondsoorten.
Op een voedzame bodem groeit de struik optimaal. Wees iets terughoudender met stikstof. Omdat overmatige bladgroei ten koste gaat van de opbrengst geef je hier liever iets minder van.
Voor het bemesten van aalbes adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 8-11-10 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Aalbes bloei en bestuiven
Wanneer bloeit aalbes? Aalbes bloeit doorgaans van februari tot april.
Moet je de aalbes bestuiven? De aalbes wordt door insecten bestoven. Een uitstekende bestuiving is alleen nodig voor de zaadteelt. De zaden zitten in de bessen en worden levensvatbaar als de bestuiving goed is gelukt. Overigens is de zaadteelt van aalbessen niet gebruikelijk, de struiken worden vaak gestekt.
Is de bestuiving minder goed gegaan dan krijg je bessen met iets meer lege zaden. Dit heeft geen invloed op de smaak. In tuinen waar ook andere (bloeiende) planten groeien is bestuiven eigenlijk nooit een probleem. Wel kruist de aalbes met andere soorten uit de familie zoals de zwarte bes en de witte (aal)bes.
Is een aalbes zelfbestuivend? Ja, de aalbes maakt tweeslachtige bloemen. Zo wel de meeldraden als de stampers zitten dus in dezelfde bloem, en dus aan dezelfde plant. De aalbes is dus per definitie ook éénhuizig. Kruisbestuiving is mogelijk als je meerdere aalbessen hebt staan. De bestuiving gaat nagenoeg vanzelf. Insecten doen dit en de wind helpt ook een handje.
Wanneer aalbes oogsten
Wanneer kan je aalbes oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot september.
De aalbes is typisch zomerfruit. Je oogst de bessen, ook wel rode bessen genoemd, in de zomermaanden. Pluk hiervoor de hele trosjes en rits de bessen eraf wanneer je ze gaat gebruiken. Je kunt voor het oogsten van trosjes aalbessen een klein oogstschaartje gebruiken.
Rode aalbessen zijn rijp wanneer deze een diep rode kleur hebben gekregen. Witte aalbessen zijn rijp wanneer deze helemaal wit en zelfs een klein beetje geel zijn geworden. Roze aalbessen zijn rijp als deze fijn lila gekleurd zijn. Wees er echter snel bij als je aalbessen gaat plukken, de vogels vinden ze ook heerlijk!
Aalbes gebruiken en bewaren
Waarvoor gebruik je rode bessen? Aalbessen zijn zuur van smaak, heerlijk fruitig en ook een beetje zoet. De smaak past hierdoor erg goed bij zure yoghurt of kwark. Je kunt de bessen natuurlijk in een fruitsalade verwerken of rauw van de plant eten.
Al is dit niet de meest populaire bes voor jam, het is mogelijk om aalbessen tot jam te verwerken. Dat kan natuurlijk ook erg lekker zijn in combinatie met andere (bos)vruchten. Aalbessen zijn erg veelzijdig.
Aalbes houdbaarheid
Hoe lang kan je aalbessen bewaren? Vers geplukte aalbessen zijn het langst houdbaar als deze nog aan het trosje zitten, met het takje erbij. In de koeling bewaar je de bessen meestal tot maximaal een week.
Aalbessen zijn prima in te vriezen. In de vriezer blijven aalbessen nog minimaal een jaar houdbaar. Nadat je ze hebt ontdooid blijft de smaak ook nog erg goed behouden, al zijn ze natuurlijk nooit zo lekker als vers van de struik.
Aalbes snoeien
Wanneer kan je aalbes snoeien? Doorgaans doe je dit van februari tot maart en van mei tot juni.
In februari of begin maart kan je aalbessen of rode bessen snoeien. Dit doe je vooral om de aalbessenstruik in vorm te houden. Oude takken waar vorig jaar bessen aan zaten snoei je weg. De jonge takken die overblijven zullen dit jaar de bessen gaan dragen. Een aalbes kan wellicht iets te groot worden voor sommige tuintjes. Ook dan kan je aalbessen of rode bessen snoeien in het vroege voorjaar.
Aalbessen / rode bessen snoeien in mei? Doe het, maar wees wel terughoudend. Rode bessen snoeien doe je eigenlijk twee keer in hetzelfde jaar. Deze tweede snoei in de maand mei is minder ingrijpend. Deze lichte snoei is vooral bedoeld om de ontwikkeling van de bessen te stimuleren. Door groeipunten van jonge takjes te verwijderen, rem je de groei van de struik iets af. De struik gaat zich dan meer richten op de groei van de bessen.
Aalbes ziektes en plagen
Bij aalbessen of rode bessen zijn een aantal veelvoorkomende problemen. Vooral plaagdieren zoals rupsen van vlinders, omdat vlinders eitjes leggen op het blad. Hele struiken kunnen hierdoor kaal worden gegeten. Ook bladluizen komen regelmatig voor. Vooral bloedblaarluizen, die gelukkig niet heel invasief zijn, maar ze kunnen de struik behoorlijk aantasten.
Bloedblaarluizen herken je aan een rode waas over de bladeren, eventueel in combinatie met bultjes op het blad. Als je onder het aangetaste blad kijkt zie je waarschijnlijk luizen zitten. Rupsen van vlinders zijn wat opvallender omdat er dan opeens hele bladeren worden weg gehapt. Er zitten grote gaten in of de struik is (gedeeltelijk) haal aan het worden.
Een enkele keer komt meeldauw voor bij aalbessen. Vooral op grondsoorten die lang nat blijven en bij vochtig weer (hoge luchtvochtigheid) komt dit vaker voor.
De meeste plagen zijn te voorkomen door biodiversiteit te creëren in je moestuin. Kweek bijvoorbeeld planten zoals bieslook en zet ergens anders oost-indische kers neer. Biologisch bladluis bestrijden met biodiversiteit is de beste en meest natuurvriendelijke oplossing. Natuurlijke vijanden van de luis zoals lieveheersbeestjes en chrysopa (larven van de gaasvlieg) eten graag bladluizen.
