Aardappel soorten
Eigenlijk zijn er maar twee aardappelsoorten. De gewone aardappel, maar ook de zoete aardappel die eigenlijk helemaal geen aardappel is. De zoete aardappel heeft dus eigenlijk niet zo veel met de gewone, bekende aardappel te maken. De zoete aardappel komt dan ook uit een hele andere plantenfamilie.
De gewone aardappel kent wel ontelbaar veel rassen. De belangrijkste verschillen zijn de resistentie tegen aardappelziekte en aardappel moeheid. Deze ziekten kunnen je oogst flink bederven. Ook zijn er vroege en late aardappelen, en alles wat daartussen zit. Door zo wel vroege als late rassen te planten, kan je meerdere keren aardappelen oogsten.
Dit zijn de meest bekende aardappel rassen, met de maand(en) waarin je ze het beste kunt poten:
Vroeg:
- Annabelle - v.a. maart/april
- Berber - v.a. maart/april
- Dore - v.a. maart/april
- Eersteling - v.a. maart/april
- Frieslander - v.a. maart/april
- Gloria - v.a. maart/april
- Lekkerlander - v.a. maart/april
- Premiere - v.a. maart/april
- Sante - v.a. maart/april
- Roseval - v.a. maart/april
Middel:
- Bildtstar - v.a. april
- Bintje - v.a. april
- Carolus - v.a. april
- Desiree - v.a. april
- Eigenheimer - v.a. april
- Irene - v.a. april
- Melody - v.a. april
- Michelle - v.a. april
- Mozart - v.a. april
- Nicola - v.a. april
- Obama - v.a. april
- Parel - v.a. april
Laat:
- Agria - v.a. april/mei
- Raja (Alouette) - v.a. april/mei
- Texla - v.a. april/mei
Maar het staat je natuurlijk vrij hiermee te experimenteren. In principe kan je tot eind mei aardappelen poten. Mocht je dit heel vroeg in juni nog willen doen dan is dat meestal nog niet zo'n probleem. Kies daar dan wel een laat ras voor en wacht geen week langer!
De aardappel is familie van de nachtschade, dat is een opvallend detail van deze plant. Zo maakt de aardappel na de bloei ook een soort vruchten, die erg lijken op groene tomaten. Eet deze vruchten niet op, ze zijn namelijk zeer giftig! Alleen de knollen van de aardappel zijn eetbaar.
Dat de aardappel tot de nachtschadefamilie behoort is een leuk detail. Dat betekend namelijk dat de aardappel familie is van de tomaat, maar ook van de pepino en van de aubergine.
Truffelaardappel of blauwe aardappel
Er zijn rassen zoals de Vitelotte Noire, Négresse, zwarte truffelaardappel of de Truffe de Chine. Dit zijn ondersoorten van een specifiek aardappelras dat paarsblauw kleurt. Sommige van deze rassen hebben alleen een blauwe schil en zijn van binnen gewoon wit van kleur. Andere soorten zijn ook van binnen paarsblauw.
Paarsblauw gekleurde aardappelsoorten worden vaak wit tijdens het koken. Er zijn ook rassen die paarsblauw van kleur blijven en die hebben dan ook een paarsblauwe schil. De herkomst van deze bijzondere rassen is niet bekend. Paarsblauwe aardappelen bevatten veel meer magnesium dan andere soorten.
Aardappel zaaien en planten
Wanneer kan je aardappel zaaien?
Aardappel zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van februari tot mei.
Wanneer kan je aardappel planten?
Aardappel planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van maart tot juni.
Bekijk ook het aardappelen poten stappenplan met video
Aardappelen worden meestal geplant als kleine knolletjes, de zogenoemde pootaardappelen. Uit elk knolletje groeien wortels, waaruit straks weer allemaal nieuwe aardappelen groeien. Van één knolletje oogst je dus straks meerdere aardappelen. Je kunt ook aardappel zaaien, al is dat niet gebruikelijk. Hoe dat zit lees je verderop.
Pootaardappelen eerst voorkiemen
Het meest gebruikelijke is om aardappeltjes als kleine knolletjes te planten. Je kunt ze eerst voorkiemen of gewoon direct in de grond stoppen. Voorkiemen is heel handig omdat je dan zeker weet dat de aardappeltjes straks ook echt groeien. Als je pootaardappelen zonder uitlopers direct in de grond stopt, is het maar afwachten of ze opkomen.
Het voorkiemen van pootaardappelen wordt ook gedaan omdat je dan een kleine voorsprong hebt. De voorgekiemde pootaardappelen hebben al uitlopers en zijn dus al een stukje gegroeid. Er zitten dan witte en groene scheuten aan. De groene scheuten daar groeien straks de stengels en het blad aan.
Voorkiemen doe je zo: Dit doe je ongeveer een maand voor je ze wilt gaan planten. Leg de pootaardappelen in een kartonnen doosje. Het kartonnen doosje van de eieren is ideaal. Maak de aardappelen licht vochtig. Wanneer de eerste scheuten uit de aardappelen komen kan je deze planten. Je kunt ook wachten tot de scheuten langer zijn geworden en het buiten nog iets warmer is.
Je ziet het soms al bij aardappelen die je in de groentewinkel of bij de boer hebt gekocht. Er ontstaan dan uitlopers op je (grotere) aardappelknolletjes. Óók deze aardappelen kan je poten. Je weet dan vaak niet welk ras het is, dus erg handig is dat niet. Ze moeten ook net op het juiste moment uitlopen, want in het najaar heb je hier niets aan. Je weet ook niet of het een vroeg of laat ras is.
Kortom: Ja, je kàn uitgelopen aardappelen uit de winkel gewoon planten. Zelf doen we dat nooit. Gebruik bij voorkeur pootgoed voor meer zekerheid en (oogst)garanties.
Aardappels poten op heuveltjes
Maak gaten in de grond, bijvoorbeeld met een bollenplanter. Stop vervolgens de pootaardappelen in deze gaten. Aan de aardappel zitten vaak witte en groene scheuten. De groene scheuten moeten naar boven wijzen, hieruit groeien straks de stengels met bladeren. Poot de pootaardappelen bij voorkeur op heuveltjes.
Het poten van aardappelen op heuveltjes, ook wel ruggen, heeft een aantal grote voordelen. Overtollig water stroomt makkelijk weg langs de zijkanten. De grond van de heuveltjes warmt sneller op. Daarnaast krijg je ook een betere oogst doordat de aardappelen makkelijk in de losgemaakte grond van de heuveltjes kunnen groeien.
Het is geen vereiste om aardappelplanten aan te aarden maar ook dit heeft voordelen. Voeg steeds een laagje aarde toe als de planten boven de grond komen en herhaal dit ongeveer drie keer. Je planten gaan zo minder snel uit elkaar hangen als ze groter worden, maar er komt ook een groter deel van de plant ondergronds te zitten. Hieraan kan de plant meer wortels maken waar ook meer aardappelen aan kunnen groeien.
Aardappel zaaien, dat kan ook!
Ja, je leest het goed. Aardappelen zaaien is mogelijk. Het is alleen niet heel gebruikelijk. Je moet er speciale rassen voor hebben. Bijna geen enkele aardappel is zaadvast. Dat betekend dat je eigenlijk nooit zeker weet welk soort er straks uit jouw zaden komt. Het kan dus wel, maar geeft niet heel veel zekerheid. Gecultiveerde zaairassen geven die zekerheid wel.
Die speciale zaai-rassen zijn er nog niet zo lang. Je hebt bijvoorbeeld Soltastic F1, een productieve hybride variant aardappel. Deze kan je heel goed opkweken uit aardappelzaad en je oogst deze hetzelfde jaar nog. Op de foto hierboven zie je aardappelzaad. Het zaad is piepklein. Ter vergelijking, het aardappelzaad ligt op een velletje lijntjespapier. Ook de zaailingen zijn piepklein:
Er zijn aardappelrassen die geselecteerd zijn voor de teelt uit zaden. Aardappelzaden zijn moeilijk te vinden maar ze bestaan dus wel. En je kunt speciaal geselecteerde rassen hetzelfde jaar nog oogsten. Als je ze lang genoeg weet te bewaren kan je de geoogste (meestal kleinere) aardappeltjes ook als pootaardappelen gebruiken.
Van zaadje tot oogst duurt bij aardappelen uit zaad ongeveer 140-150 dagen. Vanaf het uitplanten duurt het ongeveer 120 dagen voor je kunt oogsten.
Zo zaai je aardappelzaad: Je begint vroeg dus je zal de aardappel zaden binnen moeten voorzaaien, in zaaibakjes of (nog liever) gewoon in kweekpotjes. Belangrijk is dat de temperatuur tussen 16 en 20°c blijft, om de aardappel zaden te kunnen kiemen. Als je een aantal sterke zaailingen hebt kan je deze uitplanten. Aardappel zaailingen plant je uit vóór de eerste kleine knolletjes gaan vormen!
Je kunt de zaailingen uit jouw aardappel zaden uitplanten in potten of in een plantzak, maar ook gewoon in de vollegrond. Wederom bij voorkeur op heuveltjes. Doe dit uitplanten altijd pas vanaf half mei, wanneer de buitentemperatuur al iets is gestegen. Je plant de zaailingen op dezelfde afstand van elkaar als pootaardappelen.
De afstand bij het uitplanten van aardappelen uit zaad is iets kleiner. De eerstejaars aardappelplanten zijn kleiner dan de aardappelen uit pootgoed.
Per vierkante meter kan je ongeveer 3 tot 5 aardappel planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 2 tot 3 aardappel planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Aardappel standplaats en verzorgen
De aardappelplant is vrij makkelijk te verzorgen. Aardappelen kan je kweken in een grote pot of kuip, maar ook in een speciale kweekzak voor aardappelen worden gehouden. Denk eraan dat je de plant dan vaker water nodig heeft. De hoogste opbrengst krijg je altijd in de volle grond.
Dat aardappelen heel veel zon nodig hebben is een groot misverstand. Je kunt op meer schaduwrijke plekken namelijk prima aardappelen kweken. Wel is het zo dat de aardappel beter groeit bij meer warmte. Zorg dus voor een warm en beschut plekje. Dat hoeft zeker niet in de volle zon te zijn. Een plekje in de halfschaduw is meer dan genoeg.
Aardappel combinatieteelt en wisselteelt
Aardappelen worden vaak gekweekt op heuveltjes in rijen.
Aardappel
Voor het kweken van aardappel zou je wisselteelt kunnen gebruiken.
Aardappel is een aardappelsoort. De ideale voorteelt is een wortel- of knolgewas of vruchtgewas en de ideale nateelt is een peulgewas volgens het wisselteelt schema.
Aardappel goede buren
Aardappel kweken kan goed samen met
munt,
maïs,
spinazie,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Aardappel slechte buren
Aardappel kweken gaat liever niet samen met
biet,
bladselderij,
bleekselderij,
knolselderij,
tomaat,
snijbiet,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Aardappel water geven
Hoeveel water heeft een aardappel nodig? Geef om de dag ongeveer 2 tot 3 liter water. Pas als dat nodig is de hoeveelheid een klein beetje aan. Als de bodem nog erg vochtig is dan kun je het water geven een keer overslaan. Kijk dan morgen nog eens naar de grond van je aardappelplant. Als het erg droog is mag je iets meer water geven.
Aardappel grondsoort en bodem
Welke grond heeft een aardappel nodig? Aardappels kweek je op losse grond. Zo kunnen de wortels zich goed ontwikkelen, en groeien de knollen beter. Je aardappels worden dan groter en je kunt misschien zelfs meer oogsten. Aardappelen hebben geen specifieke eis voor een bepaalde grondsoort. Aardappels groeien overal, maar houden iets meer van een licht zure bodem.
pH
Aardappel tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Aardappel bemesten
Wat is de beste meststof voor aardappelen? Geef aardappels een kaliumrijke mestvoeding. Hiermee versterk je de wortels en bevorder je de aanmaak van knollen. Een voorbeeld van een kaliumrijke meststof is vinassekali. Kalium versterkt ook de weerstand van je planten. Je verkleint de kans op de beruchte aardappelziekte en andere aandoeningen bij je planten. Wees extra terughoudend met stikstof. Daarmee bevorder je bladgroei en rem je de ontwikkeling van de knollen af.
Voor het bemesten van aardappel adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 8-10-11 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Aardappel bloei en bestuiven
Wanneer bloeit aardappel? Aardappel bloeit doorgaans van mei tot september.
Over dit filmpje: Aardappelen gaan meestal bloeien tijdens de teelt. De bloemetjes zijn wit, lila of roze. Na de bloei maakt de aardappel giftige bessen, waar je kleine zaadjes uit kunt halen.
Bijna iedere aardappelteelt wordt gevolgd door een bloei. Wij hebben nog niet één teelt meegemaakt waarbij de aardappelen niet gingen bloeien. De bloemetjes zijn erg mooi en leuk om te zien. Bestuiven is niet nodig voor de gewone teelt. Als je zaden wilt oogsten moeten de planten wel bestoven worden.
Alle bekende aardappelen zijn zelfbestuivend. Ook kruisen aardappelen makkelijk met elkaar. Als je verschillende soorten aardappelen kweekt kunnen deze kruisbestuiven. Uit eventuele zaden die je oogst ontstaat dan een kruising tussen de verschillende soorten die je hebt staan.
Aardappelzaad oogsten
Aardappelen kruisen soms ook met andere planten uit de nachtschadefamilie (en andere aardappelsoorten). Je weet nooit zeker welk ras je echt krijgt als je zelf de zaden van aardappelen oogst en zaait. Wil je het goed doen, isoleer de bloemetjes dan vóór ze open gaan staan. Bijvoorbeeld door er een zakje omheen te doen. Je kunt ze met de hand bestuiven door de plant te schudden.
Na de bloei ontstaan er bessen vanuit de bloemetjes aan de bloeistengels. Als de besjes groter zijn geworden, gaan de bloeistengels vaak plat liggen of hangen. De bessen krijgen een soort bruine kleur, gemengd met donkergroen. Dan zijn de bessen rijp. Als je ze aanraakt vallen ze direct van de plant af.
De bessen die direct vallen bij aanraking, zijn volgroeid en geschikt om er zaden uit te halen. Je kunt de bessen in de keuken door de helft snijden. Vervolgens pak je de zaadjes er zo uit, net als je dat bij tomaten zou kunnen doen. De resten van de besjes gooi je het liefst niet op de composthoop. Dan komen er volgend jaar aardappelplantjes uit.
Het oogsten van je eigen aardappelzaad kan erg leuk zijn. Eerder in het stukje over "zaaien en planten" vertelden we al over het kweken van aardappelen vanuit zaad. Dat is dus goed mogelijk als je een zaadvast ras hebt, of zaden van een F1 hybride ras omdat dit is gekweekt voor de productie.
Wanneer aardappel oogsten
Wanneer kan je aardappel oogsten? Doorgaans doe je dit van juni tot november.
Over dit filmpje: Aardappelen oogsten we door deze uit te graven. Doe dit bij voorkeur als de planten geel worden en doodgaan. Het kan wel eerder maar kijk dan eerst wat de oogsttijd is voor het specifieke ras.
Wanneer je aardappelen precies kunt oogsten is natuurlijk afhankelijk van het ras. Er zijn vroege of late rassen, en alles daar tussenin. Je oogst aardappels door een riek naast de plant in de grond te steken. Vervolgens wip je de plant met de knollen uit de grond. Je kunt de knolletjes ook met een schepje uitgraven. Of de plant uit de grond trekken en met de hand zoeken in de grond natuurlijk. Je kunt de plant ook uitgraven.
Heb je heel veel aardappelplanten staan dan is een riek of spitvork waarschijnlijk het makkelijkste. Een plant uitgraven en met de hand zoeken, zou ik alleen doen als ik maar twee of drie aardappelplanten heb staan. Als je de aardappelen in een pot, plantenbak of plantzak hebt gezet, is dat makkelijk zoeken. Je kunt gewoon de pot of bak leeggooien en de aardappelen uit de grond pakken.
Controleer de grond extra goed na de oogst, ook in de vollegrond. Woel de grond gewoon nog even om. Zelf zien we ook altijd een paar aardappelen over het hoofd. Doe dit wel voorzichtig, zodat je niet per ongeluk met de riek of spitvork in een verdwaalde aardappel prikt.
De oogst is het grootste als de plant zelf al geel wordt en begint te verdorren. De plant gaat dan dood en je weet zeker dat deze echt helemaal klaar is met groeien. De aardappelen zijn dan op hun grootst, maar ook de kans op schimmels en rot is dan groter. Hoe korter de aardappelen in de grond zitten, hoe kleiner de kans op aantasting door ziektes, schimmels of ongedierte.
Dat neemt niet weg dat je de aardappelen best wat langer kunt laten staan hoor. Als de aardappelen niet op drijfnatte grond staan, dan is er meestal weinig aan de hand. Kweek je aardappelen op heuveltjes in de vollegrond volgens het advies, dan is de kans op aantasting ook een stuk kleiner.
Bij een drijfnatte zomer kan je beter wel iets eerder oogsten. Hiermee voorkom je dat aardappelen na een tijdje gaan rotten. Neem dan genoegen met iets kleinere aardappelen, je weet in elk geval zeker dat je ze dan hebt.
Aardappelen maken ook bessen (zie foto hierboven). Die lijken een beetje op kleine tomaatjes. De aardappel komt net als de tomaat uit de nachtschadefamilie. Voor alle duidelijkheid: De bessen van aardappelen zijn giftig en kan je dus NIET eten! Wel kan je er eventueel zaden uithalen. Wacht hiervoor nog even tot de bessen helemaal rijp zijn geworden.
Aardappel gebruiken en bewaren
Waar kan je aardappel voor gebruiken? Aardappelen zijn erg lekker om gekookt te eten of om te bakken. Gebakken aardappels worden lekker knapperig. Uit eigen tuin zijn ze natuurlijk altijd extra lekker! Ook kan je van aardappelen een lekkere aardappelpuree maken. Aardappels zijn één van de hoofdingrediënten van veel soorten stamppot. Ook vormt aardappel de basis van originele wodka, al heb je tegenwoordig ook wodka op graan gebaseerd.
Zie je besjes aan je aardappelplant zitten, eet deze dan nooit op. De aardappelbessen zijn enorm giftig. De aardappel is een lid van de nachtschade-familie. Tomaten behoren ook tot dezelfde familie. Alléén de knollen van de aardappelplant zijn eetbaar.
Aardappel houdbaarheid
Hoelang kan je aardappelen bewaren? Verse aardappelen bewaar je enkele weken tot soms zelfs maanden. Wanneer aardappelen niet meer goed zijn dan merk je dat heel snel. Ze gaan dan enorm stinken. Vóór je aardappelen gaat gebruiken of bewaren spoel je ze eerst schoon en laat je ze even opdrogen. Je kunt aardappelen ook eerst laten drogen. Daarna kan je de opgedroogde aarde die er nog op zit er heel makkelijk vanaf vegen.
Aardappel ziektes en plagen
De aardappel kan van een aantal ziektes en plagen last krijgen. Je kunt het meeste wel voorkomen. Hieronder een kleine opsomming van wat je kunt verwachten bij aardappelplanten:
Aardappelziekte Phytopthora voorkomen
Aardappelen kunnen last krijgen van de aardappelziekte. Die wordt veroorzaakt door een schimmel genaamd Phytopthora. Vroege aardappelrassen krijgen er sneller last van dan late rassen. Door wisselteelt te gebruiken kweek je nooit 2x op dezelfde grond aardappelen. Hiermee voorkom je dat de schimmel zich makkelijk kan verspreiden. Dit geldt ook voor aardappelen in potten of plantenbakken en plantzakken.
Ook tomaten die uit dezelfde familie komen, kunnen last van deze ziekte krijgen. Houd daar dus rekening mee bij het gebruik van wisselteelt. Waar aardappelen hebben gestaan kan je beter geen tomaten zetten, en andersom.
Omgaan met een drijfnatte zomer
Aardappelen kunnen heel slecht tegen natte bodems. Zoals we eerder gezien hebben zijn sommige zomers drijfnat. Hierdoor kan de aardappelteelt mislukken. Aardappelen gaan dan rotten in de bodem. Een natte zomer kan dus de hele oogst bederven. Verwacht je een natte zomer dan kan je rottende aardappelen nog wel voorkomen.
We zetten aardappelen altijd op heuveltjes. Eerder is al genoemd waarvoor dat is maar hierbij nogmaals: Naast dat de grond zo sneller opwarmt stroomt water ook makkelijk weg bij je planten. Aardappelen op heuveltjes hebben dus veel minder last van drijfnatte zomers of een hevige regenbui. Je kunt hiermee het rotten van aardappelen voorkomen.
Geef daarnaast ook niet te veel water. In de vollegrond en zeker op vochthoudende grond, is de kans op rotte aardappelen ook groter. De aardappelen die je dan opgraaft zijn zacht. Je drukt ze makkelijk in. Als ze dan openbarsten zijn ze van binnen ontzettend snotterig. Een direct resultaat van te veel water, een schimmel of ziekte, of een combinatie daarvan.
Schade door de coloradokever
Ook de coloradokever komt meer dan eens voor bij aardappelen. De zwart-crème gestreepte kevers leggen eitjes. Hieruit komen larven die. je aardappelplant volledig kaal kunnen eten. Je kunt het blad tikken of de planten goed schudden. Wees daarbij voorzichtig dat je de plant zelf niet stukmaakt. De larven vallen zo van de plant. Vaak vinden ze de weg terug naar de plant dan niet meer.
De kevers zelf kunnen overigens wel makkelijk terugkomen. Heb je ze eenmaal gezien dan kan je het beste een bio-bestrijdingsmiddel inzetten. Denk daarbij aan aaltjes tegen trips en kevers. De parasitaire aaltjes doden kevers en de larven daarvan, zoals dit normaal in de natuur ook zou gaan. Zo kan je de kevers bestrijden op biologische wijze, zonder chemische (of natuurlijke) gifstoffen te gebruiken.
Vraat aan aardappels in de grond
Je kunt veel doen om je aardappelen gezond op te kweken. Soms worden ze toch aangevreten door beestjes in de bodem. Dat kan van alles zijn. Iedere gezonde grond zit ook vol met beestjes. Meestal is er een balans. Een kleine verstoring of stomme pech kan dan zorgen voor gaten in de aardappelen.
We hebben dit één keer gehad. De beestjes waren al lang weg. De gaten hebben we uit de aardappelen gesneden. Je bewaart ze dan niet heel lang meer, maar het is beter dan helemaal geen aardappelen.
