Bosbes soorten
Welke soorten bosbessen of blauwe bessen zijn er? En wat is het verschil tussen de bosbes en de blauwe bes? De bosbes en blauwe bes worden als dezelfde plant gezien maar er zitten wat kleine verschillen in. De blauwe bes is namelijk wel een bosbes, maar de bosbes is geen blauwe bes! Dat zit zo:
Bosbes
De bosbes is een struik die erg groot kan worden. De besjes zijn blauw. Bosbessen hebben rood vruchtvlees en groeien gespreid aan een tak. Dus niet in een compact trosje zoals op de foto hierboven. Dit en de grootte van de struik maakte de bosbes lastig te oogsten voor de productie. De wilde, oorspronkelijke bosbes kan ontzettend groot worden. Daarom is men deze destijds gaan cultiveren.
Mocht je een echte, oorspronkelijke bosbes zoeken dan zoek je naar de Vaccinium myrtillus. Dat is de wetenschappelijke naam van de wilde bosbes waar de gecultiveerde soorten van afkomstig zijn.
Blauwe bes
De blauwe bes is de gecultiveerde variëteit van de bosbes. In andere woorden: Deze is ooit door kwekers "gemaakt" voor de productie. De blauwe bes blijft als struik kleiner en de besjes groeien in compacte trosjes (zie foto hierboven). Ze zijn hierdoor veel makkelijker te plukken. De blauwe bes is ook meer geschikt voor in een pot op een balkon of terras.
Zo wel de bosbes als de blauwe bes hebben Vaccinium als hun (Latijnse) wetenschappelijke naam. Dit omvat alle soorten bosbessen, waaronder de blauwe bes. De blauwe bes is daar dus een ondersoort van, namelijk de Vaccinium corymbosum zoals de wetenschappelijke naam luidt.
De blauwe bes, ik noem het maar even de "tamme" bosbes, heeft de wetenschappelijke naam Vaccinium corymbosum. Deze kent ook weer allerlei ondersoorten met compactere trosjes, struikjes die geschikt zijn voor in pot of bijvoorbeeld beter in de vollegrond kunnen.
Roze bes
Op de foto hierboven zie je het verschil tussen de blauwe en de roze bosbes duidelijk. Links is het brede blad van de blauwe bosbes te zien. Rechts is het smalle blad van de roze bosbes te zien. De blauwe variëteit is uiteindelijk gecultiveerd en dat zie je. Het blad van de gecultiveerde blauwe bes ziet er hetzelfde uit als de blauwe bosbes.
Ook de roze bosbes is een "blauwe bes" met de wetenschappelijke naam Vaccinium corymbosum. Het soort dat roze besjes maakt wordt onder verschillende namen verkocht, waarvan "Pink Lemonade" waarschijnlijk de meest bekende is.
Bosbes zaaien en planten
Wanneer kan je bosbes planten?
Bosbes planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van februari tot maart en van september tot december.
Wanneer kan je bosbessen of blauwe bessen planten? Vroeg in het (voor)jaar en in de herfst zijn goede momenten om een bosbessenstruik te planten. Bij de aanplant in het voorjaar zal de struik eerst goed moeten aanslaan. De oogst valt in het eerste jaar vaak tegen. Bij de aanplant in het najaar slaat de struik in de herfst mogelijk al aan, en anders volgend jaar direct in het vroege voorjaar. Houd rekening met de gewenste bodem en standplaats.
Kan je bosbessen ook zaaien? Ja, maar dit is niet gebruikelijk. Je hebt er veel geduld voor nodig. Levensvatbare zaden haal je alléén uit de bessen van een goed bestoven bosbessenstruik. Je hebt dan niet de zekerheid dat je ook dezelfde bosbessen krijgt, omdat de struik mogelijk is gekruist met een andere struik. Vóór je de zaden kunt ontkiemen moet je deze ook stratificeren; een winter buiten of in de koeling laten liggen. De struik kan pas na minimaal 4 jaar voor het eerst wat vruchten gaan dragen. Opkweken uit zaden is dus erg onzeker en duurt lang! Een blauwe bes uit zaden opkweken is niet heel gebruikelijk. De zaden zullen eerst moeten worden gestratificeerd, waarbij deze enkele maanden in de koeling blijven liggen. Dit proces bootst een winter na en "activeert" de zaden wanneer deze weer uit de koeling worden gehaald. Je hebt er veel geduld voor nodig, want pas na 3-5 jaar kan de jonge struik ook echt bessen gaan dragen. Het is veel makkelijker en bovendien een stuk sneller om de plant te stekken door afleggen of om de plant bij een kweker te kopen. Daarnaast heb je bij een kweker ook vaak de garantie dat je het eerste jaar al kan oogsten.
Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 3 bosbes planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 bosbes planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Bosbes standplaats en verzorgen
Hoe kweek je bosbessen of blauwe bessen? Kies vooral de juiste bodem, want hiermee valt of staat de teelt van bosbessen. Als de zuurtegraad niet in orde is kan je het kweken van bosbessen vergeten. In de volle zon staan bosbessen het beste, de besjes kunnen dan goed rijpen. Geef ook voldoende water. Bij droogte zullen de besjes klein en droog worden. Ze zijn dan niet echt lekker om te eten. De teelt van lekkere grote bosbessen lukt alleen onder goede omstandigheden.
De bosbes kan goed tegen vorst, maar bij zeer strenge vorst moet je het struikje mogelijk beschermen. Hierdoor is de teelt in ruime potten vaak het makkelijkste. Kweek je graag bosbessen? Zet dan liever meerdere struiken neer. Voor de bestuiving is dat beter. Je krijgt meer bessen als de plant kan kruisbestuiven met anderen uit de omgeving.
Bosbes combinatieteelt en wisselteelt
De bosbes of blauwe bes wordt vaak in rijen gekweekt.
Bosbes
Voor het kweken van bosbes hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Bosbes goede buren
Bosbes kweken kan goed samen met
aardbei,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Bosbes slechte buren
Bosbes kweken gaat liever niet samen met
aardappel,
bloemkool,
boerenkool,
broccoli,
courgette,
knolraap,
komkommer,
meloen,
paksoi,
palmkool,
pompoen,
rode kool,
romanesco,
spinazie,
spruitjes,
tomaat,
watermeloen,
witte kool,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Bosbes water geven
Hoeveel water heeft een bosbes of blauwe bes nodig? Geef bosbessen geregeld water, zeker bij droogte. De struiken kunnen goed overleven op droge grond, maar voor de besjes is zo'n droge periode erg slecht. De besjes kunnen dan niet groot worden door een gebrek aan water. Ook worden de besjes dan erg droog. Laat de plant natuurlijk ook weer niet verdrinken. Als je zorgt dat de bodem nooit helemaal opdroogt dan zit je goed.
Bosbes grondsoort en bodem
Welke grondsoort voor bosbessen of blauwe bessen? Bosbessen staan graag op een vrij zure bodem. Dat krijg je voor elkaar door vóór het planten een gat te vullen met tuinturf, of door zelf een zuur bodemmengsel te maken voor in de pot (met onder andere turf). Een licht tot matig vochtige bodem werkt het beste. Bosbessen groeien graag op een humusrijke bodem waar veel organisch materiaal doorheen zit.
pH
Bosbes tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Bosbes bemesten
Moet je bosbessen of blauwe bessen bemesten? Bosbessen hebben een voedzame bodem nodig. Kies voor een stevige maar gebalanceerde meststof met gelijke NPK waardes. Als alternatief kan je een meststof kiezen met iets minder stikstof, wat met name tijdens de bloei goed is. Enkel een algemene meststof is meestal niet voldoende.
Voor het bemesten van bosbes adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 10-10-10 of 8-10-10 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Bosbes bloei en bestuiven
Wanneer bloeit bosbes? Bosbes bloeit doorgaans van april tot juni.
Over dit filmpje: Bosbessen zijn zelfbestuivend. Bosbessen bestuiven beter als er meerdere struiken staan. Kruisbestuiving zorgt voor meer bessen.
Bosbessen bloeien al vanaf het voorjaar. Daarbij moeten insecten maar ook andere trillingen de bosbes bestuiven. Je hoeft dit dus niet met de hand zelf te doen. De bosbes is in principe gewoon zelfbestuivend. Wel zorgt kruisbestuiving bij bosbessen voor een betere oogst. Het helpt daarom als je meerdere bosbessen bij elkaar zet in plaats van één struik.
Houd je dus erg van bosbessen, neem dan zeker meerdere struiken. Dan krijg je nog veel meer bosbessen aan je struiken. Ook als je deze in potten hebt staan op een balkon of terras. Als de bestuiving is gelukt zie je direct na de bloei al kleine, groene besjes. Deze hebben even tijd nodig om te groeien. Het helpt als de zon schijnt, dan rijpen ze altijd sneller.
Wanneer bosbes oogsten
Wanneer kan je bosbes oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot september.
Over dit filmpje: Bosbessen zijn rijp als ze makkelijk loslaten èn een mooie kleur hebben. Bij roze bosbessen is de rijpe kleur lastiger te bepalen.
Wanneer je bosbessen kunt plukken, ligt een beetje aan het soort dat je hebt staan. Bij ons zijn de oorspronkelijke soorten (Vaccinium myrtillus) altijd sneller rijp dan de gecultiveerde soorten (Vaccinium corymbosum). Ook als er meer zon op de besjes schijnt of het is minder bewolkt buiten, rijpen de besjes sneller.
Bij blauwe soorten zijn de bosbessen pas goed rijp, als deze diepblauw van kleur zijn en makkelijk loslaten. Er mag dus geen paarse, roze of rode gloed meer op de besjes zitten. Als de bes bij voorzichtig aanraken al direct van de plant valt, dan is de bes goed rijp en waarschijnlijk ook lekker zoet. Besjes die je eerder plukt zijn nog erg zuur van smaak.
Bosbessen kan je gewoon plukken en direct van de plant eten of bewaren. Plukken doen we zelf met de hand, maar in de professionele teelt voor consumptie zijn er speciale kammen of vorken voor. Hiermee trek je in één greep hele trossen tegelijk van de planten af. Die heb je niet nodig voor kleinere hoeveelheden.
Bosbes gebruiken en bewaren
Waar gebruik je blauwe bessen voor? Blauwe bessen zijn heerlijke bessen om zo te eten. Het is eigenlijk bijna zonde om er iets anders mee te doen. Toch zijn de bessen ook enorm lekker door de yoghurt of kwark als ontbijt. Mocht je er heel veel over hebben dan kan je er jam van maken. Bosbessenjam is erg lekker op brood.
Bosbes houdbaarheid
Hoelang zijn bosbessen houdbaar? Blauwe bessen kan je tot maximaal een week in de koelkast bewaren. Het lekkerste is altijd om de bessen vers op te eten. Mocht je toch een flink overschot hebben, dan kan je bosbessen -net als het meeste kleinfruit- ook gewoon invriezen. Ingevroren blauwe bessen zijn nog minimaal een jaar te bewaren in de vriezer. Je moet ze dan alleen even op kamertemperatuur of in de koelkast laten ontdooien voor gebruik.
Bosbes snoeien
Wanneer kan je bosbes snoeien? Doorgaans doe je dit van oktober tot maart.
Wanneer moet je bosbessen of blauwe bessen snoeien? Direct na de winter is het beste moment om een bosbes te snoeien. Dit doe je dan vóór (of precies op het moment dat) de struik opnieuw gaat uitlopen. Hiermee houd je de struik in vorm en bevorder je de aanmaak van bloemen. Probeer zo min mogelijk jonge knoppen weg te snoeien als je aan de late kant bent. Verwijder eventueel kruisende of dicht op elkaar groeiende takken.
Bosbes ziektes en plagen
Welke ziektes en plagen zijn er bij de bosbes of blauwe bes? Bosbessen kennen weinig plagen, maar kunnen wel last krijgen van voedingstekorten. Met name op een te alkalische bodem groeien de struikjes slecht of sterven ze af. Een verkeerde bodem is de meest voorkomende oorzaak van problemen bij bosbessenstruiken.
