Cranberry soorten
De veenbes is lid van de heidefamilie (ericaceae). De veenbes wordt wel eens lepeltjesheide genoemd, maar eigenlijk is de naam cranberry het meest bekend. De cranberry of veenbes is dus ook hele naaste familie van de bosbes of blauwe bes. Beiden dragen zelfs dezelfde wetenschappelijke voornaam (Vaccinium).
In tegenstelling tot de bosbes of blauwe bes, heeft de veenbes minder verschillende soorten. Ze lijken vaak op elkaar. Veenbessen worden meestal tot iets verwerkt omdat ze rauw erg wrang zijn.
Cranberry zaaien en planten
Wanneer kan je cranberry planten?
Cranberry planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van november tot maart.
Hoe plant je veenbessen? Kies een plekje uit in de volle zon, waar de bodem vrij zuur en vochthoudend is. Graaf een gat en zet de struik hierin. Graaf de ruimtes rondom de kluit ook weer goed dicht. De grondsoort is bepalend voor het al dan niet slagen van de teelt van cranberries.
Kan je veenbessen zaaien? Cranberries zaaien wordt eigenlijk nooit gedaan. De struik vermeerdert zich heel makkelijk door het maken van afleggers. Zaaien zou allereerst te lang duren. Het duurt dan zo'n 3-5 jaar voor een struik kan gaan bloeien en besjes kan geven.
Hoe maak je afleggers van de veenbes? Het maken van afleggers is de makkelijkste manier om de veenbes te vermeerderen. Dit doe je simpelweg door een tak af te buigen naar de grond en ergens halverwege met iets zwaars op z'n plek te houden. De tak maakt zo nieuwe wortels.
Als we afleggers maken van de veenbessenstruik in de tuin, dan buigen we de takjes altijd af naar kweekpotjes met aarde. De potjes laten we dan een maand of twee staan maar liever nog wat langer. Je weet dan zeker dat de takjes goed in de potjes zijn geworteld.
Per vierkante meter kan je ongeveer 25 tot 35 cranberry planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 5 tot 8 cranberry planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Cranberry standplaats en verzorgen
Hoe kweek je cranberries? Al een aantal jaren staat er in onze tuin een veenbessenstruik. Het is een beetje een kruiper. De takken groeien vanuit het midden opzij en slingeren een beetje over de grond heen. Hierdoor blijft het struikje best laag terwijl de takken die eraan zitten wel een meter lang kunnen worden.
Je kunt het beste cranberries kweken in de volle zon. De struik groeit daar beter, de bessen rijpen sneller en worden ook lekkerder van smaak. Naast regelmatig water geven is vooral de grondsoort sterk bepalend voor het slagen van de teelt. Daarnaast vraagt de teelt van veenbessen vrij weinig.
De veenbes of cranberry is trouwens heel goed winterhard. Vorst is geen enkel probleem en je kunt de struik lekker laten staan. Het is zelfs mogelijk om cranberries in een grote pot te kweken, met de nadruk op een grote pot. Alleen als je deze struik genoeg ruimte geeft is de opbrengst de moeite waard.
Cranberry combinatieteelt en wisselteelt
Cranberry
Voor het kweken van cranberry hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Cranberry goede buren
Cranberry heeft geen nadrukkelijk goede buren.
Cranberry slechte buren
Cranberry heeft geen nadrukkelijk slechte buren.
Cranberry water geven
Hoeveel water heeft de veenbes nodig? Zorg dat de bodem niet opdroogt. Voel indien nodig de grond -ook onder het oppervlak- om te kijken of deze nog vochtig genoeg is. Let in de zomer extra op, zeker bij cranberries in potten. De veenbes heeft regelmatig water nodig.
Cranberry grondsoort en bodem
Welke grond heeft de veenbes nodig? Voor de teelt van cranberries is een zure grond vereist. Veenbessen groeien enkel en alleen op een zure grondsoort. Natuurlijk kan je een alkalische grond zuur maken met onder andere tuinturf. Het werkt op de korte termijn. Je zult dit echter jaarlijks enkele keren moeten blijven aanvullen om het op peil te houden.
pH
Cranberry tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Cranberry bemesten
Je hoeft veenbessen in principe niet vaak voeding te geven. Doe je dit toch? Dan kan je eens in de paar jaar voeding voor bosbessen (voorkeur) of voor kleinfruit geven, maar een algemene organische meststof is ook voldoende.
Voor het bemesten van cranberry adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 0-0-0 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Cranberry bloei en bestuiven
Moet je een cranberry bestuiven? Voor het maken van besjes is de bestuiving noodzakelijk, maar de cranberry of veenbes is een zelfbestuivende plant. De cranberry maakt tweeslachtige bloemetjes die worden bestoven door insecten. Je hoeft daar dus zelf niet veel aan te doen. De besjes kunnen in korte tijd snel groeien, maar het duurt lang voor deze de juiste kleur krijgen en goed afrijpen.
De cranberry maakt hele schattige, kleine bloemetjes. De lila-witte bloemblaadjes krullen om naar achteren. In het begin hangen deze als een soort kokjes naar beneden. Ze hebben misschien wel een heel klein beetje weg van het bekende sneeuwklokje.
De stamper in het midden van de bloem komt na een tijdje -tussen de meeldraden rondom de stamper- door naar buiten. Zo is bestuift de cranberry zichzelf door de stamper langs de meeldraden naar buiten te duwen. De meeldraden die hebben een prachtig verloop van bordeauxrood naar feloranje.
Na een succesvolle bestuiving verschijnen eerst alle groengekleurde besjes. Deze zijn vrij hard en dat blijven ze ook, zelfs als ze bijna rijp zijn. Het kan trouwens best wel even duren voor de rijp zijn.
Wanneer cranberry oogsten
Wanneer kan je cranberry oogsten? Doorgaans doe je dit van augustus tot oktober.
Hoe oogst je cranberries? Veenbessen kan je gewoon van de plant plukken wanneer ze makkelijk loslaten. Je hebt hier ook speciaal oogstgereedschap voor, een soort vork waarmee je langs de planten kunt strijken om alle besjes op te vangen. Dit wordt vooral gebruikt bij de grootschalige productie.
Wanneer zijn cranberries rijp? Cranberries of veenbessen blijven in het begin nog heel lang groen. Ze zijn dan nog erg hard maar de rijpe bessen worden niet veel zachter. Rijp zijn cranberries wanneer ze een mooie bordeauxrode kleur hebben en makkelijk van de plant loslaten.
Cranberry gebruiken en bewaren
Cranberries zijn niet alleen lekkere bessen maar ze zijn ook nog ontzettend gezond! Je kunt ze direct van de plant eten -al smaakt dat vaak ontzettend wrang- maar ook gebruiken voor jams, je kunt ze drogen als rozijnen en verwerken in diverse andere gerechten. Ze zijn daarnaast erg lekker in combinatie met granaatappel en er wordt vaak sap van gemaakt. Het sap hiervan zou geneeskrachtige werkingen hebben en goed zijn voor de algehele gezondheid.
Cranberry houdbaarheid
Cranberries, of zoals ze eigenlijk heten: veenbessen, zijn het hele jaar te bewaren als je deze invriest. Net als andere bessen laten cranberries zich goed invriezen. Verse veenbessen zijn enkele dagen houdbaar, tot maximaal een week in de koeling.
Cranberry snoeien
Wanneer kan je cranberry snoeien? Doorgaans doe je dit van maart.
De planten hebben erg weinig onderhoud nodig. Eens in de 1-3 jaar, afhankelijk van wat gewenst is, kan je de planten terugsnoeien om deze in vorm te houden. Maart, na de winter en vlak voor het voorjaar, is het beste moment om de veenbessen of cranberries wat terug te snoeien. Dit is een handig moment omdat de plant dan nog niet opnieuw is gaan groeien, en de winter net (ongeveer) voorbij is. In de winter herstellen snoeiwonden niet zo makkelijk.
