Kiwi soorten
De kiwi is lid van de naar zichzelf vernoemde familie, de kiwifamilie. De meest bekende kiwi's zijn groene kiwi's, maar ook gele kiwi's zijn erg populair. Groene kiwi's smaken over het algemeen zuurder. De gele kiwi, vooral bekend bij de naam "Kiwi Gold" is juist een hele zoete kiwi.
Daarnaast is er ook nog een bijzondere kiwisoort, de rode kiwi. Eigenlijk is de rode kiwi gewoon geel. Er zit alleen een randje van rood vruchtvlees rondom de witte kern in de vrucht. Welk soort kiwi je ook kweekt, de kiwi maakt altijd mannelijke en vrouwelijke bloemen, of zelfs mannelijke en vrouwelijke planten.
De meeste kiwi's zijn dus tweehuizig met mannelijke en vrouwelijke planten. Toch zijn er ook zelfbestuivende kiwisoorten. Het kan dus zijn dat je meerdere kiwiplanten nodig hebt, anders krijg je geen vruchten. Over de bestuiving lees je meer bij bloei en bestuiving verder op deze pagina.
De kiwi wordt ook wel Chinese Kruisbes genoemd en de kiwi is een slingerplant. Een slingerplant die erg snel kan groeien, trouwens. Opvallend bij kiwi's is dat ze zeer veel vitamine C bevatten. In één vrucht zit meer dan anderhalf keer de dagelijks aanbevolen hoeveelheid.
Kiwi zaaien en planten
Wanneer kan je kiwi planten?
Kiwi planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van maart tot mei.
Een kiwi kan je het beste planten in het voorjaar. In het eerste jaar heeft de kiwi tijd nodig om goed te wortelen en aan te slaan. In het eerste jaar zal de plant vooral in de hoogte groeien, om één lange stengel te maken. Daarna maakt de kiwi steeds meer vertakkingen, waarmee die ergens omheen wil slaan. Het blijft een slingerplant.
Kiwi planten
Een kiwi plant je het beste in het voorjaar, als je geen vorst meer verwacht. De plant heeft tijd nodig om goed te wortelen en aan te slaan. Als je de kiwi in het najaar plant dan is deze vóór de winter nog niet sterk verankerd. Dat maakt de jonge kiwi plant kwetsbaar voor de vorst die gaat komen. Daarom plant je de kiwi niet in het najaar.
Na het eerste jaar mag je verwachten dat de kiwi goed is geworteld in de grond. Geef je plant zeker direct na het planten extra zorg en aandacht, lees: water en eventuele bemesting, zo min mogelijk of helemaal niet snoeien...
Kiwi in pot
Je kan een kiwi in een pot planten. Niet heel gebruikelijk maar met wat speciale zorg lukt dat. Zelf heb ik dat een tijdje gedaan in een zeer grote kuip. In de kuip stond een houten paal. Daar groeide mijn kiwi omheen. Wil je een kiwi kweken in een pot, kies dan een hele ruime pot of kuip om de plant in te zetten.
Dat neemt niet weg dat de vollegrond het beste blijft voor je plant. Daar heeft je kiwi veel meer ruimte om te wortelen. In pot heeft de kiwi extra zorg nodig. Allereerst droogt de grond in potten meestal sneller. De kiwi heeft beperkt ruimte en moet je in pot nog beter in vorm snoeien. Niet te veel takken laten groeien.
Kiwi zaaien
De vruchtjes zitten vol kleine, zwarte zaadjes. Kan je dan ook een kiwi zaaien? Op zich wel, want de plant is goed bestoven en heeft een vrucht gemaakt. De zaadjes daarin zijn dus levensvatbaar. Het duurt alleen wel erg lang en je hebt dus veel geduld nodig. Dat is niet het ergste, want een kiwi zaaien geeft ook erg veel onzekerheid.
Je weet nooit of de kiwi die je zaait éénhuizig of tweehuizig is. Als jouw kiwi tweehuizig is -en die kans is groot- dan weet je nog steeds niet of het een mannetje of vrouwtje is. Dat zie je pas tijdens de bloei, en voor jouw plant bloeit ben je ook wat jaartjes verder. Reken maar op minimaal vier of vijf jaar voor je bloemetjes kunt zien zitten.
Het zaaien van een kiwi is dus niet handig. Het is hooguit een leuk experimentje. Als dat experimentje lang genoeg in leven blijft kan je deze misschien alsnog planten. Dan ben je dus vier of vijf jaar verder. Veel makkelijker is om kiwi's als kleine plant te kopen en deze in de tuin te zetten. Je weet dan ook welk soort en geslacht het is.
Per vierkante meter kan je ongeveer 0 tot 1 kiwi planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 0 tot 1 kiwi planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Kiwi standplaats en verzorgen
Over het algemeen zijn kiwi's best makkelijk te kweken. Toch vragen de planten wel wat zorg en aandacht. De vruchten worden groter als je de plant goed verzorgt, anders zijn het meer een soort besjes. Overigens ook lekker! Dat weet ik uit ervaring, want we kregen het eerste jaar piepkleine kiwi's. Ze waren nog steeds erg lekker.
Het is niet waarschijnlijk dat je in het eerste jaar na aanplant al direct vruchten krijgt. Vrijwel altijd moet zo'n kiwi plant eerst goed aanslaan. Eenmaal goed geworteld dan kan je kiwi ook vruchten gaan dragen. Zo iets is leuk om naar uit te kijken. Kiwis groeien namelijk in trosjes.
Kiwi's groeien in kleine groepjes van soms één, twee of drie tot zelfs tien vruchtjes of nog meer. De kiwi's groeien allemaal aan een eigen steeltje maar komen uit dezelfde bladoksel. Wanneer de kiwi's groter worden hangen ze allemaal tegen elkaar aan naar beneden.
Het lijkt erg leuk, zo veel kiwi's. Toch heeft dit een kleine kanttekening. Als je een jonge kiwiplant hebt staan die pas één of twee jaar staat, dan kan je beter wat vruchtjes weghalen. Houd je te veel kiwi's aan de plant dan blijven de kiwi's allemaal heel klein. Een hele grote kiwiplant kan meer hebben. Kleine kiwiplanten moeten nog veel energie, voeding en water verdelen.
Winterhard / standplaats
Het beste zal een kiwi altijd in de vollegrond groeien. Daar heeft deze alle ruimte en wordt zo'n plant ook ècht gigantisch. Je kunt zo'n plant langs de hele schutting leiden of over een (houten) overkapping laten groeien zodat je de vruchten van onderen kunt plukken.
Een kiwi staat graag in de volle zon. De kiwi komt oorspronkelijk uit het verre oosten en groeit het beste in een gematigd klimaat. Van oorsprong is de kiwi niet heel sterk winterhard. De meeste gecultiveerde soorten zijn dat inmiddels wel, denk aan kiwi plantjes die bij kwekers vandaan komen en in de winkels te vinden zijn.
De meeste winters overleeft je plant vast wel. Je kunt 'm beschermen voor de zekerheid. Hoewel de meeste gecultiveerde soorten aardig winterhard zijn, kan je de kiwi beter toch beschermen bij hele strenge vorst. Bovengronds kunnen sommige minder winterharde soorten volledig afsterven. De planten lopen dan in het voorjaar wel weer vanuit de wortel opnieuw uit.
Kiwi in pot verzorgen
Zelf hebben we een hele tijd een kiwi in een hele grote pot gehad. Het was niet ideaal, de vollegrond is veel beter maar in pot is dus best mogelijk. In de pot zet je dan een grote houten paal. Vanaf de paal span je eventueel wat dikke, stevige draden naar een pergola of dakrand. Door regelmatig voeding te geven blijft de kiwi ook in zo'n pot goed groeien. Voeding spoelt in potten heel snel uit.
Na ongeveer drie jaar wordt zo'n pot echt te klein en zet je de kiwi het beste over in de vollegrond.
Je zou dus -zo lang je een hele grote pot hebt- ook een kiwi op balkons kunnen zetten. Houd er rekening mee dat ook dan de planten erg groot kunnen worden. Het is dus niet erg geschikt voor op een klein balkonnetje. Ook is het belangrijk dat de kiwi zo veel mogelijk zon krijgt door deze op het zuiden te zetten.
Groeiwijze als slingerplant
Kiwi's wikkelen zich ergens omheen en "slingeren" dan naar het volgende om zich omheen te wikkelen. De kiwi is een slingerplant. De delen die goed vastzitten zullen na verloop van tijd verhouten. Ze worden dan hard en houtachtig. Je kunt het vergelijken met boontjes. De manier van groeien dan, want de plant zelf is natuurlijk totaal anders!
Leuk is daarom ook om een aantal kiwi planten bijvoorbeeld over een frame-overkapping te laten groeien (wel in de vollegrond). Dan kan je de kiwi's straks van onder de overkapping plukken.
Kiwi combinatieteelt en wisselteelt
Kiwi's worden doorgaans langs hoge palen gekweekt, waarbij de planten langs draden tussen de palen worden geleid.
Kiwi
Voor het kweken van kiwi hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Kiwi goede buren
Kiwi kweken kan goed samen met
bieslook,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Kiwi slechte buren
Kiwi heeft geen nadrukkelijk slechte buren.
Kiwi water geven
Hoeveel water heeft een kiwi nodig? Kiwi kweken lukt het beste op een constant licht vochtige bodem. Geef daarom bij droogte extra water. Op een hete, droge zomerdag is een halve gieter van tien liter voldoende, maar bij een kiwi in pot of kuip geef je waarschijnlijk meer.
Kiwi grondsoort en bodem
Welke grond heeft een kiwi nodig? Kiwi kweken doe je op een neutrale tot zeer licht zure grondsoort. De ideale bodem is humusrijk en zeer voedzaam. Naast het gebruiken van compost en het strooien van koemestkorrels (om de structuur te verbeteren) is ook bemesten vereist voor de teelt. Zorg dat overtollig water makkelijk weg kan.
pH
Kiwi tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Kiwi bemesten
Moet je kiwi bemesten? Ja, voor de teelt is bemesten vereist. Alleen een goed gevoede kiwi produceert vruchten. Geef een sterke meststof, maar wees iets terughoudend met het geven van stikstof. Hierdoor maakt de plant erg veel blad en in verhouding weinig bloemen en dus vruchten (of zelfs helemaal geen).
Het kan handig zijn om jaarlijks wat kalk te strooien rondom de kiwi. Kiwi kweken lukt namelijk niet op gronden die te zuur zijn, en hiermee maak je de grond meer alkalisch. Dit verbetert de opname van voedingsstoffen.
Voor het bemesten van kiwi adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 8-10-10 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Kiwi bloei en bestuiven
Wanneer bloeit kiwi? Kiwi bloeit doorgaans van mei tot juni.
Over dit filmpje: Zorg voor een mannelijke en vrouwelijke kiwiplant samen, OF een zelfbestuivende kiwiplant, eventueel met extra mannelijke kiwiplanten in de buurt. Met alléén een mannelijke kiwiplant krijg je geen vruchtjes.
Bestuiving is bij kiwiplanten heel belangrijk, want zonder een goede bestuiving krijg je geen kiwi's. Gelukkig hoef je kiwi's niet met de hand te bestuiven. Zweefvliegjes, bijtjes en hommeltjes zijn gek op de bloemen van de kiwiplant zoals je hieronder kunt zien. Natuurlijk moet je één ding weten, welk soort kiwiplant je hebt.
Een mannelijke kiwiplant, vrouwelijke kiwiplant of een zelfbestuivende kiwiplant. De eerste twee zijn tweehuizige kiwi's en de laatste, de zelfbestuivende, is een éénhuizige kiwiplant.
Je kunt vroeg in het voorjaar de bloemknopjes zien zitten, vlak na het uitlopen van de nieuwe blaadjes. Dan weet je dat deze in elk geval bloemetjes gaat maken, want de kiwi bloeit in het late voorjaar. Als je de bloemknopjes ziet dan is je kiwi in elk geval goed aangeslagen na het planten, en kan het kiwi's kweken beginnen.
De bloemknopjes barstten open in het middelvroege voorjaar, meestal in vijf gelijke stukken. Van binnenuit beginnen meestal witte bloemblaadjes te verschijnen zoals op de foto hieronder. Een kiwi planten zal in het eerste jaar niet direct vruchten opleveren. Het duurt vaak één of zelfs twee jaar voor je de eerste kiwi's krijgt.
Tweehuizige kiwiplanten
De meeste kiwiplanten zijn mannelijk of vrouwelijk. Je hebt dan twee planten van het tegengestelde geslacht nodig om kiwi's te krijgen. Aan de vrouwelijke kiwiplant komen de kiwi's. De mannelijke planten zijn alleen goed voor de bestuiving. Met één mannelijke kiwiplant kan je tot wel 8 vrouwelijke kiwiplanten bestuiven.
Het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke kiwiplanten zie je alleen tijdens de bloei. Hierboven zie je bloem van een mannelijke kiwiplant. Er zitten alleen meeldraden in en geen stampers. Op de foto verderop zie je de bloem van een zelfbestuivende kiwiplant. Als je die bekijkt wordt het verschil goed duidelijk.
Zelfbestuivende kiwiplanten
Er zijn ook zelfbestuivende kiwisoorten. De zelfbestuivende kiwiplant maakt kiwi's zonder dat er een andere plant voor nodig is. Een extra mannelijke plant zorgt wel voor meer kiwi's bij de zelfbestuivende plant. Het is dus niet nodig om er een extra plant bij te zetten, maar een mannelijke plant helpt wel.
De bloem van een zelfbestuivende kiwiplant heeft dezelfde gele meeldraden als de bloem van de mannelijke plant. Het verschil is dat de zelfbestuivende ook witte stampers in het midden heeft. Alleen kiwiplanten waarbij deze stampers op de bloemen zitten, kunnen daadwerkelijk kiwi's maken.
Als je alléén witte stampers ziet en geen gele meeldraden, dan heb je een vrouwelijke kiwiplant. Je hebt dan ook nog een mannelijke nodig om kiwi's te krijgen.
Wanneer kiwi oogsten
Wanneer kan je kiwi oogsten? Doorgaans doe je dit van september tot januari.
Aan het einde van het jaar kan je kiwi's plukken. Meestal is dit in de herfst maar bij voorkeur pas na de eerste vorst in de vroege winter. Dat ligt een beetje aan de plant. Is de plant niet sterk genoeg om de kiwi's zo lang vast te houden, dan vallen ze soms al in de herfst af. Oudere, gezonde en sterkere planten kunnen ze meestal wel vasthouden.
Na de bloei vallen vrij snel de bloemblaadjes af. Daarna verdrogen ook de meeldraden en als laatste de stampers. De resten vallen van de bloem af. Wat overblijft zijn kleine vruchtbeginsels van ongeveer ½ tot ¾ centimeter dik. Later valt alles rondom dit vruchtbeginsel af en blijft alleen het vruchtbeginsel zelf over. Zo ziet dat er dan ongeveer uit als de kiwi is uitgebloeid:
Met geluk kan je van een gezonde, sterke en wat oudere kiwiplant ontzettend veel kiwi's oogsten. Hele kilo's zijn geen uitzondering. Kiwipanten kunnen echt zeer productief zijn, als ze maar goed verzorgd worden. De vruchtbeginsels moeten lang blijven hangen, tot rond de winter. Dan zijn de kiwi's het lekkerste (na de vorst).
Hieronder zie je een andere foto die ik maakte van de kiwi in onze tuin. De bloemetjes hangen in trosjes:
Omdat een volwassen kiwiplant erg productief kan zijn, ligt bij sommige mensen de hele tuin vol snotterige kiwi's aan het einde van het jaar. Liefhebbers die ze plukken vóór ze vallen, hebben daar natuurlijk geen probleem mee. Vlak na het afvallen van de bloemdelen kan je de vruchtjes al zien groeien.
Zo lang de kiwi's blijven hangen kan je ze laten zitten. Het beste is namelijk om kiwi's na de eerste vorst te plukken. Je kunt kiwi's plukken voor die tijd, maar na de vorst zijn ze zoeter van smaak. Door de vrieskou maken ze meer suikers aan en zullen ze zoeter gaan smaken. Ook gedurende het jaar zorgt meer zonlicht voor grotere kiwi's.
Vallen de eerste kiwi's van de plant en kan je de kiwi's die nog hangen licht indrukken, dan is het tijd om te oogsten. Je kunt de kiwi's na de eerste vorst gerust van de plant plukken. Goed rijpe kiwi's laten heel makkelijk los of vallen zelfs al wanneer je ze aanraakt. Een oogstrijpe kiwi is dus een klein beetje zacht, heeft een nachtje vorst gevoeld en laat makkelijk los.
Kiwi gebruiken en bewaren
De kiwi heeft veel hele grote gezondheidsvoordelen. Kiwi's zitten bomvol met allerlei vitamines en mineralen. Kiwi's gebruiken we altijd rauw en je kunt kiwi's zelfs met schil en al eten. In de schil zitten ook veel voedingsstoffen, maar niet iedereen houdt van de licht behaarde schil.
Kiwi's smaken erg goed in fruitsalades. Je kunt een kiwi door de helft snijden en uitlepelen of op gebak gebruiken als decoratie. Een kiwi bevat onder andere veel kalium en vitamine C. Bijna anderhalf keer de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid vitamine C zelfs! Verder zitten ook veel andere mineralen in kiwi's.
Groene kiwi's smaken vaak iets zuurder. Er zijn ook gele kiwi's (Kiwi Gold) en die smaken juist heel zoet. Daarnaast zijn er ook rode kiwi's, wat eigenlijk gele kiwi's zijn. Bij rode kiwi's zit er alleen een randje rood vruchtvlees rondom de kern aan de binnenkant. Kiwi's zitten ook vol eetbare zaadjes.
De kiwi bevat onder andere pectine en is hiermee sterk cholesterolverlagend.
Kiwi houdbaarheid
Kiwi's zijn over het algemeen lang houdbaar, maar dit geldt eigenlijk alleen voor kiwi's uit je eigen tuin. Die zijn vers, in tegenstelling tot kiwi's uit de winkel die al een hele reis hebben afgelegd. Kiwi's uit de winkel blijven hierdoor vaak maar een weekje houdbaar en gaan zeer snel gisten.
Verse kiwi's die je zelf hebt geplukt, blijven na het plukken nog enkele weken houdbaar buiten de koeling. In de koeling kan je de kiwi's nog maanden bewaren zonder dat deze smaak en vitamines verliest. Buiten de koeling rijpt een kiwi nog makkelijk verder, ook als je ze iets te vroeg hebt geplukt.
Kiwi snoeien
Wanneer kan je kiwi snoeien? Doorgaans doe je dit van mei tot februari en van november tot juni.
Een kiwi snoeien is altijd nodig, waar je deze ook kweekt. Houdt alleen de hoofdstam zoals deze is. Alléén zijtakken mag je terugsnoeien. Snoei de scheuten dan geleidelijk terug om de plant in vorm te houden. Als je er geen problemen mee hebt dan kan je de zijtakken meer laten groeien. Ze moeten dan wel allemaal iets hebben om langs te klimmen.
Kiwi snoeien om in vorm te houden
In de winter kan je de kiwi terugsnoeien om deze in vorm te houden. Tijdens deze snoei kan je de plant drastisch terugsnoeien als deze is gaan woekeren. Verwijder kruisende zijtakken of takken die langs elkaar schuren. Ook kan je eventueel takken verwijderen die om elkaar heen zijn gaan groeien.
Kiwi snoeien in de winter is dus bedoeld om deze geheel naar wens te laten groeien. Snoei alleen nooit de groeipunt (hoofdstam) van de kiwi weg! De kiwi plant wordt dan een tijdje niet meer langer. Soms compenseert de plant dit door juist aan de zijkant veel meer takken te gaan maken. Dat is iets wat je meestal juist niet wilt.
Kiwi snoeien in het late voorjaar
Onze kiwi snoeien we in het late voorjaar nogmaals, maar niet te veel. Sla deze snoeibeurt ook niet over want het kan heel veel voordeel hebben voor de oogst. Je kunt de kiwi snoeien in het voorjaar, waardoor er meer energie naar de vruchtjes gaat. Alleen de zijtakken snoeien we enkele ogen terug.
Door de zijtakken iets terug te snoeien, stoppen ze tijdelijk met groeien. De kiwi plant stuurt dan voedingsstoffen en vocht naar de vruchtbeginsels. Je krijgt vaak grotere kiwi's. Grote kans dat je zelfs meer kiwi's gaat, omdat er vaak wat afvallen als er veel kiwi's aan de plant hangen. Onder andere door het verdelen van de voedingsstoffen, wat na de snoei niet meer hoeft.
De kiwi snoeien we dus vooral in het voorjaar, om een betere oogst te krijgen. Het in vorm houden van de kiwi plant doen we in de winter, ergens tussen december en januari.
Kiwi snoeien in een grote pot?
Heb je de kiwi plant in een pot staan, dan is dit minder ideaal. Je kiwi plant heeft weinig ruimte voor de wortels. Het is dan belangrijk om in verhouding niet te veel takken te krijgen. Door je kiwi goed in vorm te houden, blijft het aantal takken in balans met het aantal wortels dat de kiwi plant heeft.
Wat je ook doet, snoei nooit de groeipunt van de kiwi weg. Zo lang de hoofdstam en het hoofd-groeipunt heel blijven, kan de kiwi ongestoord blijven groeien. In pot remt de groei vaak vanzelf na een tijdje. Dan weet je dat er eigenlijk iets te veel takken aan zitten. Je kunt dan de zijtakken van de kiwi snoeien.
Verwijder in elk geval alle kruisende takken, of takken die om elkaar geen groeien en schuren. Maak daarnaast genoeg ruimte voor nieuwe groei. Houd de plant lekker luchtig. Je kunt bijvoorbeeld de hoofdstam onderaan kaal houden. De kiwi snoeien we zo in vorm, waardoor deze vooral bovenaan nieuwe zijtakken gaat maken.
De zijtakken bovenaan kan je dan leiden, bijvoorbeeld langs een pergola of langs een dikke draad naar de dakrand. Een stevige constructie is wel aan te raden.
Een kiwi snoeien in pot kan je ook doen door bewust het groeipunt weg te nemen. Zo blijft de kiwi laag. Je hoeft deze dan alleen rechtop langs een paal te leiden. Je laat enkele zijtakken zitten en houdt deze kort. Daar komen kiwi's aan te zitten als het moment daar is, in elk geval na de bloei in het late voorjaar.
Een kiwi in pot lijkt makkelijk, maar heeft iets meer zorg en aandacht nodig. Als je een plekje in de vollegrond hebt, verkies deze dan boven een pot of bak.
Kiwi ziektes en plagen
Welke ziektes en plagen zijn er bij kiwi's? De kiwi heeft weinig last van ziektes en plagen, mits de plant voldoende voeding krijgt. Het blad van kiwi's kleurt geel in het najaar en valt uiteindelijk af, dit is geen teken van een ziekte of schimmel. Gewoon de seizoenen die een rol spelen.
