Kruisbes soorten
Welke soorten kruisbessen zijn er? Veel soorten kruisbessen blijven groen. Het voordeel is dat ze minder opvallen bij vogels, hoewel de meeste dieren evengoed op afstand blijven dankzij de doorns. De groene kruisbes is de meest voorkomende soort.
Naast de groene zijn er ook rode kruisbessen. Deze bessen zijn meestal wat zoeter van smaak en het schilletje is iets minder knapperig. De meeste kruisbessen maken "kruipende" takken, maar een kruisbes kan ook een stevige stam maken. Sommige soorten zijn van zichzelf stevig en kruipen minder.
Kruisbes zaaien en planten
Wanneer kan je kruisbes planten?
Kruisbes planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van oktober tot maart.
Wanneer plant je een kruisbes? In de herfst of in het vroege voorjaar is een geschikt moment om kruisbessen te planten. Vermijd het planten in de winter of zorg dat je dit alleen doet tijdens een zachte winter, wanneer er geen vorst wordt verwacht.
Kan je kruisbessen zaaien? Het opkweken van kruisbessen uit zaden wordt zelden gedaan. Dit is moeilijk en je hebt er heel veel geduld voor nodig. Na het stratificeren van de zaden, waarbij je er een koude periode over laat gaan, kan je de zaden ontkiemen. Het duurt dan minimaal 4 jaar voor de struik groot is en vruchten kan dragen.
Het is veel makkelijker om een kruisbes te stekken (let wel op de doorns) of er een aan te schaffen. Je hebt dan vaak hetzelfde of volgende jaar nog besjes die je kunt oogsten.
Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 2 kruisbes planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 kruisbes planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Kruisbes standplaats en verzorgen
Hoe kweek je kruisbessen? Kruisbessen zijn niet geschikt voor tuinen waar kinderen of huisdieren komen. De takken zitten namelijk vol gemene doorns. Een kruisbes staat het beste in de halfschaduw, maar kan ook goed in de volle zon.
Kruisbes combinatieteelt en wisselteelt
Kruisbes
Voor het kweken van kruisbes hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Kruisbes goede buren
Kruisbes kweken kan goed samen met
ui,
knoflook,
prei,
oost-indische kers,
stengelui,
bosui,
anijs,
dille,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Kruisbes slechte buren
Kruisbes kweken gaat liever niet samen met
aardappel,
wortel,
aardbei,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Kruisbes water geven
Hoeveel water heeft een kruisbes nodig? Kruisbessen kweken doe je op een vochtige grond. Geef dus regelmatig water, zeker tijdens een warme en droge zomer. Bij een goede regenbui mag je natuurlijk een waterbeurt overslaan.
Kruisbes grondsoort en bodem
Welke grondsoort voor kruisbessen? Kruisbessen kweken doe je altijd op een goed voedzame en vochthoudende bodem. Voeg veel compost toe en vul het plantgat met compost voor de aanplant.
Kruisbessen groeien het beste op licht zure of anders neutrale grondsoorten. De meeste kruisbessen zijn best geschikt voor in een grote pot of kuip. Toch groeit een kruisbes altijd beter in de volle grond. Vul potten en bakken eerst met een laag kiezels of hydrokorrels. Overtollig water moet makkelijk weg kunnen.
pH
Kruisbes tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Kruisbes bemesten
Moet je kruisbessen bemesten? Ja, kruisbessen staan graag op een zeer voedzame bodem en moet je regelmatig bemesten. Gebruik dan een meststof waarbij het aandeel stikstof iets kleiner is. Voorkom dat de struik alle energie gebruikt voor het blad.
Extra kalium heeft een positief effect op de weerstand van de struik tegen ziektes en plagen. De kruisbes kan namelijk snel last krijgen van plaagdieren en een sterke plant heeft daar minder snel last van.
Voor het bemesten van kruisbes adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 8-10-11 of 10-12-12 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Kruisbes bloei en bestuiven
Wanneer bloeit kruisbes? Kruisbes bloeit doorgaans van maart tot mei.
Moet je een kruisbes bestuiven? Je kunt kruisbessen kweken zonder je te bekommeren om de bestuiving. Kruisbessen zijn zelfbestuivend en krijgen daarbij de hulp van insecten. Kruisbessen zijn éénhuizig. Niet alle zaden in de besjes worden goed bestoven, maar meestal zijn het er voldoende om de bes te laten groeien. Kruisbestuiving draagt bij aan een betere oogst. Het loont dus om een paar struiken bij elkaar te zetten.
De kruisbes maakt hele kleine bloemetjes. Deze bloemetjes vallen niet erg op. Goed openstaande bloemetjes hebben rozerood/groen naar buiten toe omgekrulde bloemblaadjes. Vanzelfsprekend groeit er vanuit elk bloemetje straks ook een besje. Het duurt wel even voor de besjes goed rijp zijn en je ze kunt gaan oogsten.
Wanneer kruisbes oogsten
Wanneer kan je kruisbes oogsten? Doorgaans doe je dit van juni tot augustus.
Hoe oogst je kruisbessen? De takken zitten vol met doorns. Je kunt het beste de tak vastpakken tussen twee vingers, op een stukje waar geen doorns zitten. Vervolgens pluk je de bessen van die tak stuk voor stuk af.
Groene kruisbessen zijn rijp als de schil glazig, en de besjes zachter beginnen te worden. Rode kruisbessen zijn rijp als de hele bessen een mooie (donker)rode kleur hebben gekregen en evengoed wat zachter zijn geworden. Je kunt rijpe bessen moeiteloos van de struik plukken.
Het voordeel van de doorns is dat veel dieren de besjes niet zullen pikken. Sommige vogels durven de gok te nemen, maar de meeste dieren kiezen dan liever voor een makkelijker te pikken vrucht van een andere struik. Je kunt kruisbessen dus over het algemeen iets langer laten hangen om ze extra goed te laten rijpen.
Kruisbes gebruiken en bewaren
Waarvoor gebruik je kruisbessen? Je moet er maar van houden, ze hebben een knapperige schil met zoet en soms lichtzuur vruchtvlees. Kruisbessen zijn lekker door de yoghurt of kwark, in een fruitsalade of gewoon zo uit de hand en rechtstreeks van de plant.
Kruisbes houdbaarheid
Hoelang zijn kruisbessen houdbaar? Kruisbessen kan je enkele dagen bewaren. In de koeling tot maximaal een week. Als je er jam van maakt blijft dit veel langer houdbaar. Je kunt kruisbessen net als de meeste andere bessen ook invriezen. Zo blijven ze tot een jaar houdbaar.
Kruisbes snoeien
Wanneer kan je kruisbes snoeien? Doorgaans doe je dit van februari tot maart.
Moet je een kruisbes snoeien? Ja, kruisbessen snoei je met name in het begin van het jaar flink terug. Dit om de struik in vorm te houden, en eventueel klein te houden bij beperkte ruimte in een pot of op een balkon. Let goed op de doorns tijdens het snoeien en snoei de struik alleen als er geen vorst wordt verwacht.
Verwijder vooral de takken die hangen of zelfs over de grond kruipen. Laat ongeveer 5 (of iets meer) gesteltakken zitten. Dit zijn de hoofdtakken vanuit waar de struik verder zal groeien in de komende lente.
Ook kruisende en schurende takken, of takken die parallel aan elkaar lopen kan je beter verwijderen. Hiermee voorkom je dat takken gaan schuren en gaan infecteren. Door op het aangegeven moment te snoeien voorkom je dat snoeiwonden slecht herstellen en er alsnog schimmels of infecties ontstaan.
Kruisbes ziektes en plagen
Welke ziektes en plagen zijn er bij kruisbessen? Kruisbessen kweken is niet altijd even makkelijk. De struiken krijgen snel last van bladluizen, maar ook rupsen eten de struik graag kaal. Een struik met een goede weerstand (zie bemesting) is minder vatbaar.
