Valeriaan soorten
Valeriaan is een plant die soms tot 120 centimeter hoog kan worden. De plant maakt een soort scherm-achtige bloemtrossen maar is géén lid van de schermbloemenfamilie. In het wild komt valeriaan ook veel voor want het is een inheemse plant. Meestal groeit valeriaan langs sloten, kanalen en in de buurt van loofbossen.
Heb je last van katten in de moestuin, plant dan zeker geen valeriaan. Katten zijn dol op dit plantje. Valeriaan wordt dan ook wel eens kattenkruid genoemd, maar heeft niets te maken met wild kattenkruid. Het blad van de plant doet enigszins aan bladselderij denken, al zie je toch ook duidelijke verschillen.
Valeriaan zaaien en planten
Wanneer kan je valeriaan zaaien?
Valeriaan zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van mei tot juli.
Wanneer kan je valeriaan planten?
Valeriaan planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van april tot augustus.
Hoewel valeriaan meerjarig is kan je deze prima zelf zaaien. We zaaien het wel eens aan de waterkant, op plekken waar het in het wild ook vaak groeit. Valeriaan komt op deze manier veelvoudig in het wild voor.
Valeriaan zaaien
Het makkelijkste is om het op een vochtige plek direct in de vollegrond te zaaien, maar je kunt ook in kweekpotjes beginnen. Voorzaaien maakt het makkelijker om de plantjes straks een mooi gekozen plekje te geven. Als je valeriaan zaait dan dek je de zaden licht af met een dun laagje grond. Belangrijk is dat de zaden niet droog komen te liggen. Houd dus ook bij het voorzaaien in potjes de grond altijd goed vochtig.
Valeriaan stekken
Het is niet gebruikelijk om valeriaan te stekken maar vaak gaat dat goed. Je kunt een stuk van een stengel afscheuren en deze opnieuw in de grond steken. Of natuurlijk in een potje met goed vochtige aarde, als je dan ook zorgt dat dit vochtig blijft. Binnen korte tijd kan de stengel opnieuw geworteld zijn, waarna je deze elders kunt uitplanten of kunt uitgraven.
Per vierkante meter kan je ongeveer 3 tot 5 valeriaan planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 2 tot 3 valeriaan planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Valeriaan standplaats en verzorgen
Op een vochtige, humusrijke en redelijk zonnig plekje groeit valeriaan erg goed. Kies dus vooral een mooi plekje uit in de halfschaduw of volle zon en kies de juiste grond. In principe is de voorbereiding hiervan bijna al het werk van de teelt. Op een geschikt plekje groeit valeriaan nagenoeg vanzelf, zonder veel extra verzorging. Na het eerste jaar kan het wel verstandig zijn om de bodem jaarlijks te verbeteren.
Valeriaan combinatieteelt en wisselteelt
Valeriaan
Voor het kweken van valeriaan hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Valeriaan goede buren
Valeriaan heeft geen nadrukkelijk goede buren.
Valeriaan slechte buren
Valeriaan heeft geen nadrukkelijk slechte buren.
Valeriaan water geven
In het wild komt valeriaan vooral voor langs de waterkant bij een loofbos, omringd door veel ander groen. Het is er naast humusrijk ook behoorlijk vochtig. Dat is precies waar valeriaan erg van houdt. Valeriaan zelf kweken heeft meestal als nadeel dat de plek niet ideaal is. Lang niet iedereen woont namelijk langs het water.
Geef valeriaan dus vooral regelmatig water. Zorg er altijd voor dat de grond niet helemaal opdroogt. Voel bijvoorbeeld dagelijks of twee keer per dag even met een vinger in de aarde, of het nog vochtig is. Valeriaan groeit graag in de zon, maar de grond droogt daar sneller uit. Dat kan iets zijn om rekening mee te houden.
Valeriaan grondsoort en bodem
Na het eerste levensjaar helpt het om de grond waar valeriaan op staat jaarlijks te verbeteren. In de natuur valt elk jaar veel organisch materiaal op de bodem. In een eigen moestuin gebeurt dit vaak minder. Voeg vooral elk jaar compost en organisch materiaal toe op de bodem. Dit houdt de grond humusrijk, voedzaam en luchtig.
pH
Valeriaan tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Valeriaan bemesten
Naast het jaarlijks verbeteren van de bodem, zou je valeriaan als extra een organische en algemene meststof kunnen geven. Een meststof voor moestuin of voor kruiden voldoet dan al. Veel heeft valeriaan niet nodig. In principe is bemesten ook niet echt nodig maar het kan wel een bijdrage leveren.
Voor het bemesten van valeriaan adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 2-5-5 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Valeriaan bloei en bestuiven
Wanneer bloeit valeriaan? Valeriaan bloeit doorgaans van mei tot september.
Valeriaan bloeit gedurende een langere tijd. Afhankelijk van het moment van zaaien, kan valeriaan bloeien tussen het late voorjaar en de vroege herfst. Valeriaan bloemen doen misschien denken aan schermbloemigen, maar dat is valeriaan zeker niet. De "bloemschermen" staan meer bol en zijn dus niet ècht schermen. De kleur van valeriaan bloemetjes is witen lila.
Over de geur van valeriaan zijn meningen heel sterk verdeeld. Sommige mensen vinden het een zweetgeur hebben, anderen vinden het heerlijk ruiken. Persoonlijk val ik onder de tweede categorie. Van de geur kan ik geen genoeg krijgen! Ik begrijp waar de asociatie met zweet vandaan komt, maar ik vind het er zelf niet op lijken. De geur is in elk geval zoet met een diep onderliggend aroma.
Voor de teelt is bestuiven niet nodig. Valeriaan wordt meestal voor de wortel en voor de bloemetjes gebruikt. Voor de zaadteelt wordt valeriaan vooral door insecten bestoven. Bijtjes, zweefvliegjes en hommels zijn gek op deze plant en bezoeken graag de lila of roze bloemetjes. Valeriaan is hierdoor goed zelfbestuivend te noemen.
Wanneer valeriaan oogsten
Wanneer kan je valeriaan oogsten? Doorgaans doe je dit van mei tot oktober.
Valeriaan is een heel veelzijdig plantje met een heerlijk aroma (als je ervan houdt). Je kunt het niet alleen voor consumptie gebruiken maar ook voor geur en parfums. De wortels van valeriaan worden het meeste gebruikt. Daarna worden ook de bloemetjes heel vaak gebruikt. Ook het blad van valeriaan is eetbaar en wordt vooral jong gebruikt.
Zo kan je de verschillende delen van bijvoet zelf oogsten:
Valeriaan bloemen oogsten
Tijdens de bloei kan je de bloemetjes van de plant plukken. Dit kan vaak al in het eerste jaar. De grootste kans op een oogst van bloemetjes heb je als je niet te laat begint met zaaien, of wanneer je een al voorgekweekte en volwassen plant uitzet in je moestuin. Als valeriaan op een geschikte plek staat zal het in de zomer bloeien. Dan kan je plukken zo lang de plant bloemetjes maakt.
Tip: Laat natuurlijk wel wat bloemetjes zitten voor de insecten in je moestuin. Valeriaan is gewild bij bestuivende insecten.
Valeriaanwortel oogsten
Gedurende de hele groei over meerdere jaren, kan je (stukken van) de wortel oogsten. Je graaft de plant uit en neemt wat wortelstokken af, of je neemt de hele wortel in één keer weg. In het tweede geval, blijft de plant natuurlijk niet in leven. Valeriaan is meerjarig en kan met een beetje zorg, meerdere jaren worden geoogst. Ook als je de wortelstokken van valeriaan gebruikt.
Valeriaanwortel oogsten we als de plant groot genoeg is. Daarmee bedoel ik liever niet in het eerste jaar vanaf het zaaien. Dan is de valeriaanwortel nog erg klein. Je hebt er dan ook minder aan. Vanaf het tweede of zelfs derde jaar kan je de valeriaanwortel oogsten zonder problemen. Snijd een deel van de wortel af, of neem de hele wortel in één keer.
Als je de plant in leven wilt houden, snijd dan niet de hele wortel in één keer. Verwijder een deel van de wortel. Verwijder dan óók een evenredig deel van de bovenkant van de plant. Nadat we de valeriaanwortel hebben verkregen, halen we daarvan de haarworteltjes weg. Zo houden we mooie, grote stukken wortel over.
Vóór gebruik moet de valeriaanwortel eerst worden gedroogd. Dit doe je op een koele en donkere maar vooral droge plaats. Niet te snel en niet in de brandende zon of op de vensterbank. Je zou de wortel bijvoorbeeld kunnen ophangen in een schuur of garage, zo lang het daar droog is. Na het drogen is de wortel klaar voor gebruik.
Valeriaan blad oogsten
Zo lang de plant groeit kan je blaadjes plukken. Valeriaan blad oogsten we liever niet te veel, zodat de plant goed verder kan groeien. Vanuit de toppen van de plant kan je jonge valeriaan blaadjes plukken, want die zijn het lekkerst. Ook de oudere zijn eetbaar maar zijn iets taaier. Valeriaan blad is vers te gebruiken.
Valeriaan gebruiken en bewaren
Valeriaan is een zeer veelzijdige plant. Niet alleen wordt valeriaan gebruikt voor consumptie, valeriaan gebruiken we ook voor cosmetica. Het wordt zo verwerkt in wasmiddelen en parfums. Bovendien is valeriaan heel goed voor je, als je het met mate gebruikt. Het bekendste gebruik is thee van valeriaanwortel.
Onze ervaring is: Als je van een plant de wortel kunt consumeren, dan kan je eigenlijk de hele plant wel consumeren. Bij valeriaan is dat ook zo. Niet alleen valeriaanwortel gebruiken we in de keuken. Ook het blad en de bloemetjes worden beiden gebruikt in gerechten of om daar thee van te zetten.
Thee zetten van valeriaan
Vooral valeriaanwortel gebruiken we vaak om thee van te zetten. De wortel van valeriaan wordt gedroogd en daarna gebruikt om te laten trekken. Zo kan je een heerlijke thee zetten van de wortel van valeriaan. Ook de bloemetjes worden soms gebruikt om thee van te zetten. Die laten we ook trekken in heet water.
Valeriaanthee, vooral van valeriaanwortel, heeft een rustgevend effect. Een heerlijke, kalmerende thee als je dit met mate gebruikt. Te veel valeriaanthee kan namelijk leiden tot ernstige slaperigheid en een vermoeid gevoel. Bij overmatig gebruik kan in het ergste geval buikpijn optreden, vaak met benauwdheid en misselijkheid.
Een beetje valeriaan kan dus heel gezond, lekker en rustgevend voor je zijn. Gebruik het net als alles met mate, dan is er helemaal niets aan de hand!
Valeriaan in parfum en bij wasgoed?
Het is opvallend, dat valeriaan al sinds de zestiende eeuw wordt gebruikt als geurstof. Het werd onder andere aan wasgoed toegevoegd. Nog steeds wordt valeriaan veel verwerkt in parfums. Op zich niet zo gek, omdat de bloemetjes vrij sterk kunnen ruiken. Je kunt valeriaan dus ook heel goed voor de geur gebruiken.
Valeriaan houdbaarheid
De gedroogde delen van valeriaan kan je -als ze echt goed droog zijn- in een afgesloten potje of bakje bewaren. Valeriaan blijft zo het langste goed als er geen licht bij kan. Zorg ook zeker dat er nooit vocht bij kan. Gedroogde valeriaanwortel of andere gedroogde delen van de plant blijven zo tot ten minste een jaar houdbaar.
Valeriaan snoeien
Wanneer kan je valeriaan snoeien? Doorgaans doe je dit van juni tot november.
Snoeien is zeker niet nodig maar kan nieuwe groei stimuleren, en eventueel een tweede bloeiperiode later in het jaar. Na de bloei is het beste moment om valeriaan te snoeien. Neem dan de lange stengels helemaal weg maar laat de korte nog even staan. Vanuit de korte stengels groeit de plant dan weer verder.
Valeriaan ziektes en plagen
Valeriaan is zeer goed bestand tegen allerlei ziektes, schimmels en plagen. Je zult bij dit plantje dus maar heel weinig last krijgen van ongedierte. Wel is valeriaan een aantrekkelijke plant voor katten. Je kunt kattenoverlast in je moestuin bevorderen als je er valeriaan neerzet. Vooral bestuivende insecten komen op valeriaan af. Ander ongedierte blijft meestal een beetje op afstand.
Let op als je overlast hebt van katten of muizen en ratten. Valeriaan is voor hen een aantrekkelijke plant. Plant geen valeriaan als je de beestjes juist op afstand probeert te houden van je moestuin.
