Yacón soorten
Oorspronkelijk komt yacon uit Zuid-Amerika. Om precies te zijn uit het Andesgebergte. Hoewel de wetenschappelijke naam het niet direct doet vermoeden, is yacon familie van de zonnebloem en de aardpeer. Ook yacón wordt een vrij hoge plant met lange stengels, net als de twee andere leden uit de familie, die je ook in de moestuin kunt zetten.
Yacón wordt ook appelwortel genoemd. Waarschijnlijk door de sappige structuur en zoete smaak van de wortel. Soms wordt yacon met een K geschreven als yakon. Meestal wordt de naam uitgesproken als "jakkon" maar soms ook als "jakkoon". Yacon wordt ook wel Boliviaanse zonnewortel, of in het kort zonnewortel genoemd.
De plant maakt vrij groot, pijlvormig blad met een scherp uiterlijk. Toch als je het blad voelt, dan voelt het zeer fijn en zacht aan. In tegenstelling tot wat je door het uiterlijk zou vermoeden. Aan de achterkant zit in het midden een dikke en vlezige bladnerf.
Yacón zaaien en planten
Wanneer kan je yacón zaaien?
Yacón zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van februari tot mei.
Wanneer kan je yacón planten?
Yacón planten of uitplanten op de bestemde plek kan in de kweekkas van april tot juni.
Yacón planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot juni.
Yacón wordt opgekweekt uit kleine broedknolletjes. Vanuit elk broedknolletje groeien dan meerdere yacóns, of hoe zeg je dat eigenlijk? Yacónen? Yacónnen? Vaak zeg je toch maar gewoon appelwortels voor het gemak. De broedknolletjes kweek je binnenshuis op. Wanneer deze een aantal wortel- en stengeluitlopers heeft gemaakt kan je deze planten.
Je kunt beter yacón planten in een kweekkas, daar is het stukken warmer. Heb je geen kweekkas dan kan je yacón buiten uitplanten op een zonnig plekje. Yacón planten we altijd pas na half mei, want eerder is het gewoon nog niet warm genoeg. Ook in de kas planten we yacón pas in mei of mogelijk iets eerder, als het weer erg goed mee lijkt te zitten.
Kies voor het kweken van yacón een geschikt plekje uit. Tijdens het kiemen van de broedknolletjes houd je deze licht vochtig. De knolletjes kiemen het beste als je deze in vochtige zaaigrond legt. Je ziet dan vanzelf wanneer daar stengels boven de grond uitkomen.
Yacon planten we altijd iets dieper in de grond. Ook de stelen die na het kiemen zijn ontstaan, mogen voor een deel onder de grond worden begraven. Zo maakt de plant vaak meer wortels onder de grond, vanuit die stengels, waardoor je ook meer kunt oogsten. Tegelijk voorkomt het dieper planten dat de hoge stengels straks door de wind omvallen.
Zet de ontkiemde broedknolletjes dus lekker diep in de grond. Ongeveer vijftien centimeter is prima, zo lang er nog iets van het stengeltje boven de grond zit. Dat maakt het verder groeien net even iets makkelijker.
Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 2 yacón planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 yacón planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Yacón standplaats en verzorgen
Eigenlijk is yacón een meerjarige plant maar de plant is absoluut niet winterhard. Bij dalende temperaturen sterft de plant langzaam af in het najaar. Daarna kan je yacon oogsten. Yacon kweken we dus altijd als eenjarige omdat je na de oogst niets meer over kunt houden.
In tegenstelling tot de aardpeer staat yacon graag in de volle zon, net als de zonnebloem dus. De stengels worden zeer groot en halen vaak makkelijk de twee meter. Dat kan soms voor schaduw zorgen voor andere planten. Als dit een probleem is zet je yacon liever ergens in een border.
Zet yacon niet te vroeg buiten in de grond. In een kweekkas kan je yacon iets eerder dan half mei uitplanten. Je kunt yacon eventueel ondersteunen met een gaas of iets dergelijks. Zo kan deze beter een storm weerstaan. Dit is vooral nodig als je yacon niet diep genoeg in de grond hebt geplant.
Vergis je niet in de plantafstand. Op zich kan de yacon wel op 75-100cm van elkaar af staan. De omvang van de plant zelf is echter veel groter. De plant wordt makkelijk 2 bij 2 meter breed in de vollegrond. Dit komt met name door de zeer lange stengels en grote bladeren die deze maakt.
Zet yacon nooit in de buurt van planten die veel zonlicht nodig hebben. De zeer lange stengels met heel groot blad gaan snelopzij hangen, over andere planten heen.
Yacón combinatieteelt en wisselteelt
Yacón
Voor het kweken van yacón zou je wisselteelt kunnen gebruiken.
Yacón is een wortel- of knolgewas. De ideale voorteelt is een vruchtgewas en de ideale nateelt is een aardappelsoort of peulgewas volgens het wisselteelt schema.
Yacón goede buren
Yacón heeft geen nadrukkelijk goede buren.
Yacón slechte buren
Yacón heeft geen nadrukkelijk slechte buren.
Yacón water geven
Hoewel de knollen zich vullen met vocht, kan je beter niet te veel water geven. Zeker op stevige en vochthoudende grond pas je goed op. Yacon krijgt snel last van wortelrot op natte grond. Vergeet geen water te geven, maar het is beter om steeds een klein beetje te geven. En ook pas wanneer de grond goed is opgedroogd.
Wij zitten op kleigrond en onze eerste yacónteelt mislukte deels door te veel water. Yacon kan daarom beter op een losse en doorlaatbare grond staan. Je geeft dan ook minder snel te veel water.
Yacón grondsoort en bodem
Yacon stelt weinig eisen aan de bodem. Je kunt in principe yacon kweken op kleigrond, maar deze blijft erg lang nat na een regenbui. Kweek in dat geval yacon op heuvels en geef heel weinig water, tenzij het erg droog is. Je kunt de bodem verbeteren met compost en koemestkorrels vóór het planten van de knolletjes.
Een grondsoort hoeft dus niets uit te maken, maar yacon kweken op kleigrond is iets uitdagender. De knolletjes groeien daar ook goed op. Zelf zitten we op kleigrond en na de eerste, mislukte poging ging het erg goed. We laten de grond tussentijds steeds goed opdrogen en kweken yacon op heuveltjes.
Kweek je op kleigrond dan is het ook aan te raden op brekerzand te gebruiken, naast compost en koemestkorrels. Hiermee maak je de bodem mooi luchtig en veel beter doorlaatbaar. Het zand zakt tegen het einde van het jaar verder de grond in. Kweek je volgend jaar weer yacon dan zal je dit moeten herhalen.
Op een luchtige grondsoort groeien de knollen iets makkelijker. De wortels kunnen makkelijker uitdijen en water kan er makkelijker wegstromen. Een goede afwatering zorgt voor een makkelijkere teelt. Hoewel niet vereist, is de ideale grond voor yacon doorlaatbaar, humusrijk en voedzaam.
pH
Yacón tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Yacón bemesten
De ideale grond voor yacon is voedzaam. Bemesten kan dus handig zijn. Het is geen vereiste maar een handje kalium verhoogt de weerstand en bevordert wortelgroei. Beiden wil je graag bij yacon. Deels omdat je yacon natuurlijk kweekt voor de wortels, maar ook omdat de plant zo beter bestand is tegen het afwisselende weer. Yacon komt oorspronkelijk niet bij ons vandaan.
Het bemesten van yacon is dus niet per se vereist maar heeft grote voordelen. Zeker omdat de plant niet inheems is en van verre, warmere streken komt. Houd er rekening mee dat de plant van zichzelf al fors kan groeien. Met extra mest wordt deze prachtige plant nog groter. Met zeer lange stengels en reusachtige bladeren is niet elke tuin geschikt voor zelf yacon kweken.
Voor het bemesten van yacón adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 2-8-6 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Yacón bloei en bestuiven
Omdat yacon een meerjarige plant is, bloeit deze niet vaak in het eerste jaar al. Toch kan het eens gebeuren. Voor de oogst maakt dat niet uit en de bloemetjes zijn ook erg leuk om te zien. Het zijn een soort piepkleine zonnebloemetjes. Geel met een oranje hartje. Mooie bloemetjes en een stuk kleiner dan je zou verwachten bij zo'n grote plant.
De bloemetjes zijn tweeslachtig en bevatten dus zo wel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen. Voor de zaadteelt hoef je het zelden te doen, het is veel sneller om broedknolletjes te planten. Bij het opkweken uit zaad zal je de planten in de eerste jaren ook steeds naar binnen moeten halen, om te overwinteren.
Wel zijn de bloemetjes van yacon erg aantrekkelijk voor bestuivende insecten. Net als bij zonnebloemen komen er veel bijtjes, hommeltjes en zweefvliegjes op af.
Wanneer yacón oogsten
Wanneer kan je yacón oogsten? Doorgaans doe je dit van november tot januari.
Niet iedereen weet dat ook het blad eetbaar is maar alleen bij kleine hoeveelheden. Of dat lekker is, dat kan je zelf het beste uitproberen. Zelf ben ik er niet zo gecharmeerd van. De bladeren zijn erg stug. Waar je yacon eigenlijk voor kweekt dat zijn natuurlijk de wortelknollen. Deze zijn eetbaar en ook erg lekker!
Yacon knollen groeien op vergelijkbare wijze als je bij de zoete aardappel of bij de aardpeer ziet. Een groepje of "trosje" wortelknolletjes vanuit de basis van de plant. Waar je een knol hebt geplant zijn er dus meerdere uit ontstaan. Zelfs bij het planten van slechts één kleine broedknol, kan je al bijzonder veel grote knollen verwachten in één kweekseizoen.
Yacon oogsten na de eerste vorst
De wortelknollen van yacon oogsten we het liefst na de eerste vorst. Wanneer het blad geel wordt en de plant zelfs doodgaat, is het ideale moment. De smaak is dan duidelijk merkbaar op z'n best. Sappig en ook wat zoet van smaak, wat je alleen krijgt door vorst over de knollen te laten komen.
Yacon oogsten we daarom meestal tegen de winter, al is dat ook best een uitdaging. Als we een echte natte herfst hebben, kunnen de knollen alsnog gaan rotten vóór de winter komt. Het liefst heb je dus een zachte, relatief droge herfst. Heb je die niet, dan kan het soms handig zijn om eerder te oogsten.
In het kort: Yacon oogsten we het liefst na de eerste vorst, maar de knollen kunnen rotten bij veel regen. Daarom kan je soms beter iets eerder yacon oogsten. Ook ondergronds overleven de knollen onze winters bijna nooit.
Hoe moet je yacon oogsten?
Het oogsten van de knollen is makkelijk op losse grond en lastig op kleigrond. Deze vrij grote plant staat sterk verankerd in de grond, met de wortels en knollen die deze maakt. Pak dus in elk geval een stevige riek of spitvork. Steek deze niet direct naast de plant in de grond, maar neem het iets ruimer. Zo prik je geen knollen stuk.
Met de riek of spitvork wiep je de plant rondom los uit de grond. Eenmaal los dan kan je de plant met de hand, met kluit en al, van z'n plek trekken. De wortelknollen zijn dan goed te zien. Deze kan je bij de uiteinden lossnijden, of knippen met een oude snoeischaar. De rest van de plant kan op de composthoop.
Controleer na het uithalen van de yacon of er geen resten zijn achtergebleven. De zullen waarschijnlijk niet volgend jaar spontaan opkomen, maar wat je laat zitten gaat verloren en dat is zonde.
Yacón gebruiken en bewaren
De yacón of appelwortel heeft een sappige structuur. De smaak is een beetje zoet en kan waterig zijn. Je kunt de appelwortel of yacon heel divers gebruiken in de keuken. Het kan onder andere rauw in salades, want de appelwortel is prima rauw te eten. In stukjes gesneden of geraspt door gerechten.
Je kunt met yacon roerbakken en er zelfs chips van maken. Ook wordt er van yacon soms siroop gemaakt. Door het sap uit de wortel te persen en dit te koken ontstaat een dikke, stroperige massa. Deze zoete brei kan je gebruiken voor heel veel zoete gerechten. Bijvoorbeeld pannekoeken of cakes en gebakjes.
Yacon zou goed zijn tegen diabetes en is niet alleen als wortelgewas heel veelzijdig. Ook van het blad kan je thee zetten. Het blad is eetbaar en je kunt dit ook gebruiken om mee te koken of dit rauw te eten.
Yacón houdbaarheid
Je kunt de knollen best lang bewaren in een houten kist of met wat aarde. Wat belangrijk is om rekening mee te houden is dat je de knollen vooral niet in de koelkast moet bewaren, maar op een andere koele en donkere plaats. Denk hierbij aan de onverwarmde schuur. Daar zijn de knollen tot wel 3 maanden te bewaren. Leg de knollen bij voorkeur niet over elkaar heen om schimmel te voorkomen. Bewaar de knollen ook vooral niet in een papieren zak en absoluut niet in plastic.
Yacón ziektes en plagen
Over het algemeen zal je maar weinig beestjes op de plant zien. Dit komt waarschijnlijk ook door de licht behaarde bladeren. Bij ons worden de planten zelden aangetast. De enige vorm van vraat die we wel eens zien, is dat bij laaghangende bladeren die de grond raken door slakken.
Verder kan yacon of appelwortel slecht tegen overmatige regen en nattigheid in de bodem. Hierdoor ontstaat vaak wortelrot. Daarnaast is yacon redelijk bestand tegen andere schimmels en ziektes in de lucht en in de bodem.
