Zwarte bes soorten
De zwarte bes wordt ook wel cassisbes genoemd, en is het broertje van de aalbes of rode bes. De zwarte bes wordt van oorsprong gebruikt om cassis of siroop daarvoor te maken. Daar komt dan ook de naam cassisbes vandaan. De zwarte bessen worden doorgaans verwerkt en niet rauw gegeten, maar zijn ook rauw eetbaar.
Kwekers selecteren de rassen meestal op productiviteit en resistentie tegen ziektes en plagen. Laat je per ras informeren door de kweker zelf. Zo kan je een geschikt ras kiezen voor jouw omgeving.
Zwarte bes zaaien en planten
Wanneer kan je zwarte bes planten?
Zwarte bes planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van oktober tot maart.
Zwarte bessen zaaien we nooit. Meestal koopt men een struik van de kweker of een tuincentrum. Zaaien is ingewikkeld en duurt ontzettend lang. Allereerst zijn veel rassen niet zaadvast en weet je dus niet welk soort je hebt. Daarnaast duurt het minimaal vier jaar voor de struik überhaupt besjes kan maken, en de vraag is of dat er dan veel zijn.
Veel makkelijker is dus om de struik te kopen en zelf te planten. Je kunt zwarte bessen stekken en als je dat goed doet, kan je de struik ook op die manier vermeerderen. Stekken geeft de nieuwe struik dezelfde eigenschappen als de moederplant. Zwarte bessen planten we in het voorjaar of in het najaar. Doe het alleen niet als het vriest of binnenkort gaat vriezen.
Overigens geldt voor de zaadjes dat ze alleen levensvatbaar zijn na een goede bestuiving. Als de zwarte bes niet met andere struiken zoals de aalbes is gekruist, dan kunnen de zaden wel eens kiemen. Dat gebeurt sowieso alleen na een periode van stratificatie. Een koude periode waarna je de zaden door een hogere temperatuur opwekt of activeert.
De zaden kan je eventueel in water leggen, bijvoorbeeld wanneer je zaden van een eigen struik haalt. De zaden die blijven drijven zijn waarschijnlijk goed om te worden gezaaid. Dit is niet gebruikelijk en stekken is veel makkelijker (en sneller).
Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 2 zwarte bes planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 zwarte bes planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Zwarte bes standplaats en verzorgen
De zwarte bes is er niet een zonder uitdagingen. Luizen en vlinders vallen de struik al te vaak aan. Voor de aalbes of rode bes, het rode zusje van de zwarte bes, geldt overigens precies hetzelfde. Vooral de bloedblaarluis kom je vaak tegen en ook rupsen van verschillende soorten vlinders. Meer hierover lees je in het stukje ziektes en plagen (problemen oplossen). Veel plagen voorkom je met combinatieteelt.
Zwarte bessen planten we het liefst in de halfschaduw. De volle zon is ook een prima standplaats maar vaak in de zomer net iets te warm en droog. Desondanks rijpen de besjes veel sneller in de volle zon, maar worden de trosjes en de besjes zelf ook net iets groter. Dat kan dan wel weer een groot voordeel zijn.
Biodiversiteit is de grootste vriend van de zwarte bes. Zo kan je onder andere bieslook of andere ui-achtigen planten tegen luizen. Vlinders houd je weer met andere planten op afstand. Het kan verstandig zijn om insectengaas om je struik te plaatsen. Wij doen dit nooit, maar we plukken wel regelmatig rupsjes weg uit de struik.
Ook andere planten zoals de brandnetel dragen enorm bij aan de biodiversiteit. Ze lokken natuurlijke vijanden en stoten sommige plaaginsecten juist af. Verder horen jaarlijks snoeien en het geven van genoeg water en voeding bij de normale verzorging. Jaarlijks houd je de struik even mooi in vorm en je laat de grond niet opdrogen.
Zwarte bes combinatieteelt en wisselteelt
Zwarte bes
Voor het kweken van zwarte bes hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Zwarte bes goede buren
Zwarte bes kweken kan goed samen met
anijs,
bieslook,
bosui,
dille,
knoflook,
oost-indische kers,
prei,
stengelui,
uien
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Zwarte bes slechte buren
Zwarte bes kweken gaat liever niet samen met
aardappel,
wortel,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Zwarte bes water geven
Zwarte bessen groeien goed op plekken waar de grond licht vochtig is. Ook tijdens warme en droge zomers geef je dus regelmatig water. Hoewel de struik redelijk tegen natte voeten kan, is het beter om ook weer niet te veel water te geven. Voel aan de grond of deze nog vochtig is, ook onder het oppervlak. Is dat het geval dan sla je een waterbeurt over.
Zwarte bes grondsoort en bodem
Zwarte bessen doen het niet zo goed op dikke kleigrond. Hier kan je beter een grote hoeveelheid compost en organisch materiaal aan toevoegen, maar daarnaast ook extra brekerzand. Hiermee maak je de bodem luchtiger, beter doorlaatbaar en minder dik en klonterig. Zwarte bessen hebben een sterke voorkeur voor een zuurdere grondsoort, maar in principe kunnen ze op vrijwel iedere grondsoort wel aardig groeien.
pH
Zwarte bes tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Zwarte bes bemesten
Als kleinfruit heeft de zwarte bes veel baat bij een extra beetje organische meststoffen. Zwarte bessen kweken we op een voedzame bodem, maar we vullen de voeding ook jaarlijks even aan. Een algemene voeding voor fruitbomen en -struiken is meestal genoeg.
Extra kalium kan nuttig zijn voor de zwarte bes, wat eigenlijk een vruchtgewas is. Ook al draait de meerjarige struik niet mee in de wisselteelt.
Voor het bemesten van zwarte bes adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 0-0-0 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Zwarte bes bloei en bestuiven
Wanneer bloeit zwarte bes? Zwarte bes bloeit doorgaans van maart tot mei.
De zwarte bes bloeit al vroeg in het voorjaar. Meestal vlak na de aalbes, die is er net iets eerder bij. De zwarte bes maakt kleine, tweeslachtige bloemetjes aan trosjes. Vanuit de bloemetjes groeien straks kleine, dan nog groene besjes. De besjes kleuren daarna langzaam steeds donkerder tot zwart.
Door de tweeslachtige bloemetjes kan je gerust stellen dat de zwarte bes goed zelfbestuivend is. Wel krijgt de struik hierbij hulp van bestuivende insecten. Dit zijn vooral kleine insecten maar soms ook bijtjes en zweefvliegjes. Ook de wind bestuift de zwarte bes voor een groot deel. Aan de bestuiving hoef je dus zelf niets te doen.
De zaadteelt is vanzelfsprekend. In de besjes zitten straks de zaden. Die zijn alleen levensvatbaar na een succesvolle bestuiving van de bloemetjes. Je kunt controleren of de zaden goed zijn door ze in water te leggen. Zaadjes die drijven kunnen waarschijnlijk straks ontkiemen, na stratificatie.
Als je de zaden van je eigen struik wilt oogsten, moet je ze bovendien uit de bessen halen. Je kunt wat bessen platdrukken. De zaden kan je eruit halen met een pincet.
Wanneer zwarte bes oogsten
Wanneer kan je zwarte bes oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot september.
De zwarte bes is typisch zomerfruit. Je oogst de bessen van de zwarte bes, ook wel cassisbes genoemd om de reden hieronder (zie: gebruiken), in de zomermaanden. De bessen kun je met trosjes tegelijk plukken of los per bes als ze niet allemaal rijp zijn.
Zwarte bes gebruiken en bewaren
Rauw zijn de bessen vaak iets minder lekker, maar je kunt van zwarte bessen heel goed jam of cassis(siroop) maken. Daarom wordt de bes ook wel casissbes genoemd. De cassisbes wordt in principe nooit rauw gegeten, ook al is deze rauw ook prima eetbaar. Vooral de smaak daar moet je van houden, ze zijn vaak wat wrang en bitter en hebben een vreemde smaak. Verwerkt tot cassis zijn ze dan wel weer heerlijk!
Zwarte bes houdbaarheid
Zwarte bessen zijn enkele dagen te bewaren, maar direct van de plant in de koeling meestal een week. Verwerkt in jam, sappen of gerechten zijn ze vaak langer houdbaar. Je kunt bessen ook invriezen waardoor deze tot een jaar houdbaar blijven.
Zwarte bes snoeien
Wanneer kan je zwarte bes snoeien? Doorgaans doe je dit van februari tot maart en van mei tot juni.
Oude takken waar vruchten aan hebben gezeten maken plaats voor jonge takjes die dan weer verder kunnen groeien. Jonge takken dragen volgend jaar vruchten (zwarte bessen). Snoei de oude takken terug en houd de struik luchtig. Een te dichte groei bevordert schimmels die de plant ziek kunnen maken. Door te snoeien wordt de struik ook niet overdreven groot, maar natuurlijk heb je dat bij het snoeien helemaal zelf in de hand.
Snoei in het begin van het jaar (na de winter) flink terug om de struik goed in vorm te houden. Dit doe je na de winter omdat, hoewel een struik veel kan hebben, de kans op infecties groter is in de winter. Omdat de struik net als veel andere planten in rust is gedurende de winter, zullen snoeiwonden niet dichtgroeien. De kans op schimmels en infecties door open wonden wordt dan groter.
Zwarte bes ziektes en plagen
Het blad van de zwarte bes is zeer geliefd bij onder andere rupsen en luizen, waarvan de luizen zich al vroeg in het jaar laten zien. Bobbels en vervormingen van het (vooral jonge) blad van de plant, is een veelvoorkomend gevolg van luizen op de plant. Ook meeldauw komt bij onder andere de zwarte bes vaker voor dan bij andere planten. Bessen verdwijnen mogelijk als gevolg van vogelvraat, vogels houden namelijk van de bessen van deze plant.
