Zoethout soorten
De kleine, zoete houtjes waar je op kunt kauwen of thee van zet, zijn eigenlijk de wortelstokken van de zoethoutplant. Niet de takken, zoals veel mensen denken. De wetenschappelijke naam van de zoethoutplant is Glycyrrhiza, maar er zijn een aantal verschillende soorten van.
De Glycyrrhiza glabra is het meest bekende soort zoethout. Dit komt hier wel eens voor in tuinen, waarbij niet iedereen weet dat het om een zoethoutplant gaat. Ook is er Chinees zoethout (Glycyrrhiza yunnanensis). Deze heeft ook een broertje of zusje, de Glycyrrhiza uralensis.
In het Engels wordt de plant Licorice genoemd, wat letterlijk 'drop' betekend. Zoek je de plant dan zal je er dus "plant" of "root" (voor de wortelstokken) achter moeten zetten in het Engels. Zoethout is een geliefde plant bij hommeltjes, bijtjes, zweefvliegjes en andere bestuivers.
Zoethout zaaien en planten
Wanneer kan je zoethout zaaien?
Zoethout zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van april tot augustus.
Zoethout zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van maart tot mei.
Wanneer kan je zoethout planten?
Zoethout planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot augustus.
Wij hebben gekozen om zoethout te zaaien omdat we dan de hele ervaring hebben, van zaadje tot eigen keuken. Wie het geduld niet heeft kan wortelstokken zoeken, bijvoorbeeld bij de moestuinburen. Of stekken kopen in de winkel, die zijn er namelijk ook. Wel zijn stekken vaak moeilijk te vinden.
Je kunt zoethout op verschillende manieren in je tuin krijgen of vermeerderen:
Zoethout zaaien
Ondanks dat je daar veel geduld voor nodig hebt, wordt zoethout toch vaak gezaaid. Dit doe je bij voorkeur in een zonnige vensterbank, in een propagator of kweekkasje. Althans, zo doen wij dit omdat zoethout veel warmte nodig heeft om te kiemen. Bij kamertemperatuur gaat dat redelijk snel.
In het eerste jaar zal je de plant vooral binnen opkweken, tot deze na half mei uitgeplant kan worden. Vanaf dan heb je nog minimaal anderhalf jaar geduld nodig voor je kunt oogsten.
Wortelstokken planten
Een andere manier waarop zoethout wordt gekweekt is vanuit wortelstokken. Om zoethout te oogsten graaf je de plant uit. Als je dan een paar stukken wortel of het complete hart van de plant overhoudt, kan je dit opnieuw planten. Soms heeft een buurman of buurvrouw toevallig wortelstokken die je kunt planten.
Stekjes opkweken
Mocht je zoethout als plant (stekje) kopen dan kun je daar veel sneller van oogsten. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor de wortelstokken (hierboven genoemd). Omdat de wortels of stekjes al enige tijd zijn gegroeid, heb je dus eigenlijk direct goed volgroeide, volwassen planten. Hiervan kan je vaak hetzelfde jaar oogsten.
Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 2 zoethout planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 zoethout planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Zoethout standplaats en verzorgen
In het eerste jaar, na het zaaien, krijgt de plant slechts dunne worteltjes. Het wortelstelsel kan flink uitbreiden maar is lang niet klaar om te worden geoogst. Zet de plant bijvoorbeeld in een ruime pot of alvast direct in de vollegrond. Na half mei kan dat. Daarna is zoethout meestal winterhard.
De voorwaarde voor zoethout kweken is dat je dit in de volle zon doet. Zoethout heeft warmte en veel zonlicht nodig. In de late zomer kan zoethout gaan bloeien, soms al in het eerste jaar en anders in het tweede. Kies een goede plek uit als je zoethout in de vollegrond zet. In het tweede jaar kan de plant behoorlijk groeien.
Zoethout wordt in het tweede jaar een flink stuk groter. Uiteindelijk wordt de plant zelfs tot wel twee meter hoog en een meter breed. Natuurlijk wel als je zoethout op een geschikt plekje hebt gezet. Zoethout wordt dus een flinke struik en ondergronds groeit het wortelstelsel ook flink uit in de breedte.
Zoethout als sierplant
Naast het kweken als productieplant voor zoethout, is zoethout of Glycyrrhiza ook een hele mooie sierplant. Je kunt het in veel stadstuinen terugvinden en het wordt vaak niet eens gekweekt voor de wortel. Het is bovendien een waardeplant voor bestuivende insecten, de bloemen zijn erg aantrekkelijk voor ze.
Zoethout combinatieteelt en wisselteelt
Zoethout
Voor het kweken van zoethout zou je wisselteelt kunnen gebruiken.
Zoethout is een wortel- of knolgewas. De ideale voorteelt is een vruchtgewas en de ideale nateelt is een aardappelsoort of peulgewas volgens het wisselteelt schema.
Zoethout goede buren
Zoethout heeft geen nadrukkelijk goede buren.
Zoethout slechte buren
Zoethout heeft geen nadrukkelijk slechte buren.
Zoethout water geven
Zoethout heeft zo nu en dan water nodig, maar niet te veel. Voel goed aan de grond rondom de plant. Als deze droog aanvoelt, ook een stuk onder het oppervlak, is het meestal tijd om water te geven. Bij kleigrond kan je dit eventueel iets langer uitstellen omdat dit soort grond veel vocht kan vasthouden.
Zoethout grondsoort en bodem
Het maakt in principe niets uit hoe de structuur van de bodem is, maar sommige structuren hebben wat haken en ogen. Op kleigrond kan je bijvoorbeeld wel zoethout kweken, maar geef je veel minder water. Ook wordt het op kleigrond een stuk lastiger om wortels uit te graven, zonder deze onbedoeld stuk te breken. Kleigrond is moeilijk open te breken.
Zoethout doet het erg goed op een zanderige en schrale grond maar heeft dan wel wat extra voeding nodig. Daarover lees je meer in het volgende stukje,.
pH
Zoethout tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Zoethout bemesten
Omdat zoethout een kalkminnende plant is strooien we zelf regelmatig kalk. Kalk in korrelvorm hark je dan licht in, liefst vlak voor het water geven. Dan kan het direct goed inwerken. Op een zuurdere grondsoort kan je zoethout beter niet kweken. Bij gebrek aan iets beters kost een zure grond veel meer aan kalk. Een zure grond wordt na het strooien uiteindelijk weer langzaam zuur.
Bemesten voor de wortelgroei
Ook loont het -zeker op zanderige en schrale grond- om zoethout een beetje te bemesten. Bedenk je dan dat je zoethout kweekt voor de wortels, ook al is het een bloeiende plant. Voor de wortels geef je vooral extra kalium en (in een vroeg stadium) een fosfaatrijke meststof. Dit helpt bij het ontwikkelen van meer, grotere en sterkere wortels, die je straks als het zo ver is kunt oogsten.
Zoethout heeft misschien wel een beetje stikstof nodig, maar wees daarbij terughoudend. Stikstof bevordert vooral bladgroei en dat heb je niet ècht nodig. Zoethout kan van zichzelf weelderig groeien. Bij een mindere groei tijdens een slecht seizoen of gewoon een bewolkte zomer, kan het geven van extra stikstof de plant een beetje helpen.
Voor het bemesten van zoethout adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 4-8-6 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Zoethout bloei en bestuiven
Wanneer bloeit zoethout? Zoethout bloeit doorgaans van juni tot september.
Of het nu is voor de mooie, geurende bloemen of voor de zaadteelt, zoethout kan je tot bloei brengen. Bloeien doet zoethout meestal van het late voorjaar tot ver in de late zomer. Meestal vanaf het tweede jaar maar met geluk soms al in het eerste jaar. Toch is de plant dan nog relatief klein in verhouding tot wat het kan worden.
Zoethout bestuiven voor de zaadteelt
Vanzelfsprekend is bestuiven niet nodig voor de oogst want je gebruikt de wortels. Wel is het nodig om zoethout te bestuiven voor een eventuele zaadteelt. Glycyrrhiza of zoethout maakt tweeslachtige bloemen en wordt vooral door insecten bestoven. Dit maakt zoethout een goed zelfbestuivende plant.
Vanaf de late zomer tot net in de herfst kan je de opgedroogde zaden oogsten. Die kan je dan natuurlijk opnieuw zaaien of weggeven aan liefhebbers.
Wanneer zoethout oogsten
Wanneer kan je zoethout oogsten? Doorgaans doe je dit van september tot november.
In tegenstelling tot wat men vaak denkt, zijn zoethoutstokjes geen takjes maar wortels. Van zoethout worden dus vooral de wortels gebruikt. Dit zijn de typische zoethoutstokjes waar zoethout om bekend staat. Zoethout oogsten we door de plant uit te graven. Vervolgens knip of snijd je wat wortels weg die je wilt gebruiken. De rest zet je terug zodat de plant volgend jaar opnieuw kan gaan uitlopen. Haal je te veel wortels weg dan kan de plant doodgaan.
Voorzichtig op kleigrond
Wees voorzichtig bij het oogsten in kleigrond. Je trekt er snel wortels stuk omdat kleigrond nogal vast en stevig is. Beter is om kleigrond te vermijden. Bij gebrek aan beter kan je op kleigrond gekweekte zoethoutplanten beter zo ruim mogelijk uitgraven. Je voorkomt dat je wortels stukmaakt, want dat kan je de oogst kosten.
Gezaaid? Zoethout oogsten pas na 2-3 jaar
Als je zoethout zelf hebt gezaaid, dan kan je het beste geen zoethout oogsten in de eerste twee jaar. Je hebt dus even geduld nodig! In het eerste jaar maakt de zoethout plant enkel haarwortels. Dat stelt nog niet zo veel voor. In het tweede jaar begint de wortelgroei pas echt op gang te komen. Je hebt dan in het derde jaar stevige wortels, dan pas kan je zoethout oogsten.
Op z'n vroegst kan je dus zoethout oogsten in het derde levensjaar, als we zoethout zaaien. Vaak wordt zelfs gewacht tot het vierde jaar maar dat duurt wel héél lang natuurlijk. In het derde jaar zitten er al zoethoutstokjes die je kunt oogsten onder de grond.
Geplant? Eerste jaar geen zoethout oogsten
Bij het planten van een zoethout plantje van de kweker kan je iets eerder oogsten. Vraag even na hoe oud het plantje is dat je koopt. Meestal zijn zoethout planten dan 1-2 jaar oud. Bij het oogsten van zoethout waarbij je een voorgekweekt plantje in de tuin hebt gezet, kan je zoethout oogsten in het tweede of derde jaar dat je de plant hebt staan.
Zoethout gebruiken en bewaren
Zoethout kent heel veel manieren om het te gebruiken. Zoethout wordt veel gebruikt om thee van te zetten. Op de zoethoutstokjes kan je kauwen. Dit geeft een fijne, zoete smaak die sterk doet denken aan drop. Dat is niet zo gek, want voor het maken van drop wordt deze plant ook gebruikt.
Zoethout kan als zoetstof worden gebruikt. Je kunt zoethout verwerken tot thee door een aftreksel van zoethout te maken in kokend water.
Zoethout houdbaarheid
Gedroogde zoethout stokjes of wortels dus, zijn nog ten minste een jaar houdbaar. Je kunt het gewoon bewaren op kamertemperatuur, bijvoorbeeld in een keukenkastje. Dit geldt trouwens ook voor zoethout uit de winkel, ook al staat daar mogelijk een houdbaarheidsdatum op. Nergens voor nodig maar dat zijn ze verplicht.
Zoethout snoeien
Wanneer kan je zoethout snoeien? Doorgaans doe je dit van oktober tot december.
Aan het einde van het jaar kan je zoethout volledig terugsnoeien. Vaak snoei je de plant tot tien of twintig centimeter boven de grond terug. Eventuele resten die je laat zitten beschermen de plant nog een beetje tegen zeer strenge vorst. De snoei is niet vereist maar zorgt wel voor een mooie, nieuwe uitloop in het volgende jaar. De uitloop van de plant komt anders tussen de oude, dode delen door en oogt dan niet zo mooi.
Zoethout ziektes en plagen
Zoethout heeft ondanks de niet-inheemse afkomst een goede weerstand tegen plagen. Een enkele keer komt er eens bladluis voor, omdat luizen vaak niet erg kieskeurig zijn als de plant toevallig in de buurt is. Hetzelfde geldt voor de witte vlieg die soms opduikt.
Wortelrot komt vaker voor bij slecht onderhouden zoethout planten, op een schaduwrijke en vochtige plek. Bij uitzondering kan er meeldauw ontstaan op het blad. Omdat het blad van nature nogal zacht is valt het niet snel op. De kans is echter klein dat zoethout hier echt last van ondervindt.
