Slaboon soorten
De slaboon is een bekende boon met heel veel verschillende soorten. De slaboon wordt ook wel sperzieboon genoemd. Sperziebonen en slabonen zijn dus hetzelfde. Er zijn veel onderlinge verschillen tussen de soorten bonen. Zo is ook de bruine boon (lees meer) eigenlijk gewoon een slaboon. Slabonen zijn er in veel vormen, kleuren en maten.
Stokbonen en stambonen
Het belangrijkste verschil tussen alle soorten bonen is of het stambonen of stokbonen zijn. Stambonen zijn laagblijvende bonen. De stamboon wordt ook stamslaboon of lage slaboon genoemd en wordt ongeveer 40 centimeter hoog. Stokbonen zijn klimmende bonen. De stokboon wordt ook wel stokslaboon genoemd en kan tot 5 meter lang worden. Stokbonen hebben ondersteuning nodig om te klimmen.
Over het algemeen zijn stokbonen veel productiever. Omdat de planten omhoog groeien kan je er veel meer van oogsten per vierkante meter. Zo kan je met 1m² stokbonen al snel 1 of 2 kilo bonen oogsten. Bij stambonen of lage slabonen is de opbrengst veel minder.
Toch zijn er veel heerlijke lage slabonen die geen klimmende variant hebben, zoals bijvoorbeeld de geelgekleurde boterboon, ook wel wasboon. Er zijn wel klimmende gele bonen maar de smaak is toch heel anders. De klimmende en lage slabonen zijn twee verschillende rassen waarbij de smaak en vooral de structuur enorm kunnen verschillen.
Bruine bonen zijn ook slabonen
Zelfs de bekende bruine boon is eigenlijk gewoon een groene slaboon. Wel een soort dat pas laat wordt geoogst. En ja, dat zijn natuurlijk de bruine bonen die we gebruiken voor onder andere bruine bonensoep. Bruine bonen zijn eigenlijk alleen maar stambonen voor zo ver ons bekend is.
Boontjes in veel verschillende kleuren
De meest bekende "gewone" slaboon maakt een groene peul. Dit kunnen zo wel lage slabonen als stokslabonen zijn.
Zo wel de lage slaboon als de stokslaboon is er in diverse kleuren. Zo zijn ze bijvoorbeeld geel. De gele stamslaboon wordt ook wel boterboon genoemd. De boon is inderdaad iets zachter en verfijnder van smaak! De gele stamslaboon blijft geel, zelfs na het koken kan je van de bijzonder gekleurde boontjes genieten.
Overigens zijn de meeste gele boontjes gewoon stambonen, maar er zijn uitzonderingen. Rassen zoals Neckargold zijn klimmende bonen en produceren geelgekleurde spekbonen. Evengoed heerlijk maar de smaak is niet te vergelijken met die van de gele stamboon, al is dat meer mijn persoonlijke voorkeur.
Er zijn zelfs paarse slabonen. Door sommige mensen wordt de paarse slaboon ook wel toverboon genoemd. Dat heeft zo z'n redenen, want toverboontjes veranderen van kleur als je ze kookt. De paarse kleur verdwijnt en de boontjes worden donkergroen. Opvallend is dat de groene kleur donkerder is dan bij de "gewone" groene slaboon als je die kookt.
De spekboon is iets vleziger
De foto hierboven liet paarse stokbonen zien. Dit zijn eigenlijk spekbonen en geen gewone slabonen. Verschillen zijn echt minimaal hoor, het is dezelfde plant. Het grote verschil is dat spekbonen iets dikker en vleziger zijn dan gewone sperziebonen of slabonen.
Het meeste oogst je van stokbonen
Mijn persoonlijke voorkeur? Als het erop aankomt zijn dat altijd stokbonen. Ze leveren een veel hogere opbrengst dan stambonen op dezelfde oppervlakte. De stamboon wordt vaak gekweekt omdat deze makkelijk te oogsten is met machines, maar past ook goed in grote moestuinen. De stokboon past beter in kleinere moestuintjes. Ze groeien de hoogte in.
Op de foto hierboven ongeveer 1m² stokbonen. Op de foto daarvoor zie je ruim 1m² stambonen. Ongeveer dezelfde oppervlakte, maar bij de stokbonen meer de hoogte in. Toch zijn veel heerlijke rassen juist stambonen, zoals de laagblijvende wasboon of boterboon, het gele soort.
Het heilige boontje bestaat echt!
Niet alleen als uitdrukking. Het heilige boontje is een echt, bestaand soort slaboon. Het wordt ook wel dopboon genoemd en is een stamslaboon, dus een laagblijvend soort. In het Turks heten ze letterlijk verteeld "zwarte neusjes". De boontjes hebben een donker (zwart) puntje.
Lokaal geteelde Hollandse bonensoorten
Hieronder een aantal lokaal bekende bonensoorten. Dit zijn dus gewoon slabonen, maar soorten die hier in Nederland zijn ontstaan, veredeld en worden gekweekt. Sommige soorten zijn zelfs alleen bekend in bepaalde regio's!
Friese woudboon (wâldbeantsje)
Heel lokaal worden in Friesland, in de Friese Wouden, specifieke bonensoorten gekweekt. Dat zijn de Friese woudbonen (Phaseolus vulgaris L.), lokaal ook wel "wâldbeantsje" genoemd. Het is dus een soort slaboon die hier lokaal is ontstaan en daar ook voorkomt.
Walcherse bruine kogelboon
Dit is een droogboon en stamboon die lokaal in Walcheren wordt geproduceerd. Dit zijn bruine bonen die we in de Hollandse winkels soms kunnen tegenkomen. Bijzonder aan dit soort is dat deze kleiner en ronder is. Ook zijn de bonen minder meelderig dan andere soorten. Je hebt dus niet de korrelige structuur die je bijvoorbeeld bij doperwten en bij sommige droogbonen (slabonen) hebt.
Slaboon zaaien en planten
Wanneer kan je slaboon zaaien?
Slaboon zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van mei tot juni.
Slaboon zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van april tot juni.
Wanneer kan je slaboon planten?
Slaboon planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot juli.
Bekijk ook het bonen zaaien stappenplan met video
De slaboon of sperzieboon zaaien we zelf altijd in een zaaitray. Persoonlijk vind ik dit handig, maar heb je geduld dan kan je later direct buiten zaaien. Wij beginnen meestal iets eerder. De oogst duurt korter als we later beginnen met slaboon zaaien. Of we nu stokbonen zaaien of stambonen zaaien, we doen dit op dezelfde manier.
We zijn wel eens later begonnen met zaaien. Een keer zelfs pas begin juni, maar de tijd waarbinnen je kunt oogsten is dan echt een stuk korter. Je oogst dan een flinke hoeveelheid minder boontjes. Direct in de vollegrond bonen zaaien is het makkelijkste maar in een zaaitray kan je iets eerder beginnen.
Bonen zaaien in een zaaibak
Bij het voorzaaien, zaai je boontjes het beste niet met meerdere in één grote zaaibak. Ze maken in korte tijd een groot wortelstelsel. Als je de jonge plantjes daarna nog moet verspenen, zijn de worteltjes helemaal in elkaar verstrikt geraakt. Je krijgt ze niet meer uit elkaar zonder worteltjes stuk te trekken. Liefst gewoon elk boontje in een afzonderlijk potje.
Vul dus een zaaitray met fijne zaaigrond en druk dit aan. Je kunt het bijvoorbeeld aandrukken met de onderkant van een andere zaaitray. Maak in elk vakje een gaatje van een centimeter diep. In de vollegrond kan je boontjes dieper zaaien en het advies is ook tot 4 centimeter diep. In de ondiepe vakjes van een zaaitray kan dit helaas niet.
In elk vakje leg je ongeveer 2 zaadjes, zodat je zeker weet dat overal iets opkomt. Gebruik je hele oude zaadjes, dan zaai je er liever 4-5 per vakje. Druk de gaatjes daarna weer dicht en geef eenmaal flink water. Je mag de grond tussendoor steeds even laten opdrogen, maar geef daarna direct opnieuw water. Houd de zaaigrond licht vochtig en zet op een zonnige plek.
Mochten er twee of drie zaailingen opkomen in een vakje, dan hoef je die niet per se uit te dunnen. Zet de kluitjes dan niet te dicht op elkaar bij het uitplanten. Als je toch wilt uitdunnen, verwijder dan de zaailingen tot je er één per vakje over hebt.
Overigens kan je al kort na het kiemen de zaailingen uitplanten, want ze maken snel een groot wortelstelsel. De vakjes in de meeste trays zijn te klein. Als je de plantjes lang in de vakken laat staan, staat de groei van de jonge plantjes straks stil. Duurt dit erg lang dan is dat niet zo heel goed voor de jonge plantjes.
Houd de grond vochtig maar zeker niet drijfnat. In een natte grond rotten de zaden vaak weg en komt er niets meer op.
Bonen zaaien in de vollegrond
Als je iets later begint kan je bonen zaaien in de vollegrond rond mei. Je kunt de bonen dan direct iets dieper zaaien. Maak gaatjes in de grond met je vingertoppen, een pootstok of maak diepe geultjes met een hark. Zaai de boontjes op voldoende afstand van elkaar. Bij stokbonen kan je al vast stokken in de grond steken, van ten minste twee meter lang.
Maak de grond tijdens en na het kiemen ook niet drijfnat. Hierdoor kunnen de zaden wegrotten en dit gebeurt sneller dan je denkt.Slaboon of sperziebonen planten
Omdat we sperziebonen zaaien in een tray waarbij de vakken erg ondiep zijn, kunnen we de jonge plantjes iets dieper planten. Graaf dus gaatjes waar de kluitjes in passen, maar dan nog een paar centimeter dieper. Natuurlijk zodat het plantje zelf niet onder de aarde terecht komt. Druk de gaten weer dicht en geef regelmatig water.
Per vierkante meter kan je ongeveer 56 tot 77 slaboon planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 8 tot 12 slaboon planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Slaboon standplaats en verzorgen
Boontjes zijn best makkelijk om te kweken, maar er zijn wat verschillen tussen de soorten die er zijn.
Stokbonen kweken en verzorgen
Stokbonen of stokslabonen zijn klimmende bonen. Het zijn een soort slingerplanten en ze wikkelen zich ergens omheen. Stokken, draden, andere planten en takken van struiken of bomen in de buurt. Zet stokbonen altijd langs een stok, draad of een (ronde) paal van minimaal twee meter.
En heel eerlijk gezegd kunnen die stokken of draden niet lang genoeg zijn. De planten kunnen onder ideale omstandigheden tot wel vijf meter hoog klimmen. Daar kan je niet bij als je de boontjes wilt plukken. Zelf laten we stokbonen daarom naar andere stokken toe klimmen. We spannen soms ook draden van de stokken naar een schutting of dakrand.
Ook kan je de stokken in rijen tegen elkaar zetten. Dan kan je de klimmende bonen over de rij met stokken verder laten klimmen, als de plantjes langer worden dan de stokken hoog zijn.
Stambonen kweken en verzorgen
Stambonen of stamslabonen zijn boontjes die niet klimmen. Lage slabonen. De opbrengst hiervan is kleiner per vierkante meter. Niet te vergelijken met de opbrengst van stokbonen, maar vaak zijn de stamboonsoorten ook iets lekkerder, maar dat is een kwestie van smaak. Bijvoorbeeld de gele boterboon. Heerlijk zacht van smaak!
Stambonen zet je gewoon in rijen of in veldjes per vierkante meter. Je hebt dus flink wat ruimte nodig voor stambonen. Omdat de opbrengst laag is heb je aan een paar plantjes lang niet genoeg. Je wilt natuurlijk een lekkere maaltijd samen met het gezin. Zet hiervoor genoeg stambonen neer in de moestuin.
Slaboon combinatieteelt en wisselteelt
Stokbonen kweken we altijd langs stokken of draden. Stambonen hebben niets nodig want deze klimmen niet.
Slaboon
Voor het kweken van slaboon zou je wisselteelt kunnen gebruiken.
Slaboon is een peulgewas. De ideale voorteelt is een aardappelsoort of wortel- of knolgewas en de ideale nateelt is een koolgewas volgens het wisselteelt schema.
Slaboon goede buren
Slaboon kweken kan goed samen met
aardappel,
aardbei,
andijvie,
biet,
bladselderij,
bleekselderij,
bloemkool,
boerenkool,
broccoli,
courgette,
dille,
knolraap,
knolraap,
knolselderij,
kiwano,
komkommer,
kropsla,
maïs,
meloen,
paksoi,
palmkool,
paprika,
peper,
pompoen,
rode kool,
romanesco,
schorseneren,
spruitjes,
tomaat,
tuinboon,
veldsla,
witte kool,
wortel,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Slaboon slechte buren
Slaboon kweken gaat liever niet samen met
bieslook,
bosui,
doperwten,
kapucijners,
knoflook,
peulen,
prei,
stengelui,
venkel,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Slaboon water geven
Slabonen staan niet graag op een natte bodem. Je kunt ze daarom beter niet te veel water geven. Sla een waterbeurt over als de grond nog erg vochtig aanvoelt. Tijdens de warme en droge zomermaanden mag je slabonen wat vaker en meer water geven dan normaal.
Slaboon grondsoort en bodem
Slabonen hebben sterke wortels en groeien op vrijwel iedere grondsoort. Maak dikkere bodems, zoals kleigrond, luchtiger door compost en eventueel brekerzand toe te voegen. Houd er rekening mee dat kleigrond langer nat blijft na een regenbui. Het is bij slabonen belangrijk om ze niet op een te zure bodem te kweken.
pH
Slaboon tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Slaboon bemesten
Bonen bemesten dat hoeft niet per se. Het kan ook geen kwaad maar bonen groeien goed op armere grond. Ze staan daarom ook als laatste in de cirkel van wisselteelt. Slabonen kunnen wel wat baat bij extra voeding, hoewel ze het ook goed zonder kunnen doen. Op een (iets te) zure grond kan je eventueel kalk strooien.
Geef je voeding, kies dan voor een gebalanceerde fosfor- en kaliumrijke meststof. Vermijd het geven van te veel stikstof. Bonen groeien van nature erg weelderig en stikstof zal voor nog meer blad zorgen, ten koste van de opbrengst.
Voor het bemesten van slaboon adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 2-4-4 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Slaboon bloei en bestuiven
Wanneer bloeit slaboon? Slaboon bloeit doorgaans van juni tot oktober.
Over dit filmpje: Bonen bestuiven zichzelf met behulp van de wind en insecten. Na de bestuiving vormen er baby boontjes. Laat ze niet te groot worden.
Slabonen moeten worden bestoven om boontjes te laten groeien in de peulvruchten. Bonen worden bestoven door insecten. Je hoeft het dus (gelukkig) niet zelf te doen, dat zou erg veel werk zijn. Slabonen zijn goed zelfbestuivend en maken tweeslachtige bloemen. Dat wil zeggen dat de bloemen zo wel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen hebben.
Voor de zaadteelt verloopt de teelt niet veel anders. Het enige verschil tussen de gewone teelt en de zaadteelt, is dat je de boontjes voor de zaadteelt veel langer laat hangen. Tot ze aan de plant zijn opgedroogd, dan zijn de zaden klaar om te worden gedroogd en bewaard voor volgend jaar.
Wanneer slaboon oogsten
Wanneer kan je slaboon oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot oktober.
Over dit filmpje: Slabonen oogsten we jong maar niet te klein en zeker ook niet te groot. Door regelmatig te plukken blijft de plant nieuwe bloemetjes en boontjes maken.
Slabonen oogsten we het beste als deze net beginnen op te zwellen. De boontjes moeten een klein beetje dik zijn, maar wacht ook niet tot de bonen heel dik worden. Grote en te laat geoogste slabonen zijn erg stevig en minder lekker. Slabonen oogst je dus liever jong maar wel dik, in tegenstelling tot bruine bonen. Die laat je aan de plant zitten tot ze zijn opgedroogd.
Slabonen zijn tijdens het oogsten vaak moeilijk te vinden, vooral als je een groen soort hebt. Gegarandeerd zie je eens wat boontjes over het hoofd. Die kom je dan meestal later tegen, wanneer ze opeens heel groot zijn geworden. Boontjes die je over het hoofd hebt gezien kan je aan de plant laten zitten. Ze zullen na een tijdje opdrogen. Je kunt de boontjes dan gebruiken om volgend jaar te zaaien.
Slaboon gebruiken en bewaren
Waarvoor gebruik je slabonen? Slabonen zijn eigenlijk sperziebonen. Je kunt er dus heel gevarieerd mee koken. Rauw worden bonen eigenlijk nooit gegeten. Er wordt wel eens gedacht dat rauwe bonen giftig zijn. Je kunt de meeste bonensoorten beter eerst goed verhitten voor gebruik. Slabonen zijn ook lekker om mee te roerbakken.
De paarse stokspekboon kleurt donkergroen tijdens het koken. Dit is gedeeltelijk te voorkomen door de boontjes maar heel kort te verhitten, zo blijft de kleur een klein beetje behouden. Het kort stomen van de paarse boontjes werkt ook. Gele boontjes blijven ook na het koken geel van kleur.
Slaboon houdbaarheid
Hoe lang zijn slabonen houdbaar? Verse slabonen zijn in de koelkast zo'n 3-5 dagen houdbaar als de temperatuur niet onder de 5 graden celcius komt. Verse bonen kan je altijd invriezen, dan blijven ze nog een jaar lang goed. Bedenk je wel dat de smaak iets achteruit gaat. Er is natuurlijk niets lekkerder dan boontjes vers van de plant, direct in de oven of pan en op je bord.
Slaboon ziektes en plagen
Vooral slakken vinden slabonen een lekkere maaltijd. Daarnaast zijn deze weelderig groeiende planten zijn een goede schuilplek voor slakken. Omdat vooral klimmende slabonen zo weelderig groeien, schuilen slakken vaak tussen de blaadjes en onder de planten. Laag hangende boontjes worden vaak opgegeten door slakken. Je ziet dan dat er een hap uit is genomen. Ook het blad wordt aangetast.
Je kunt slakken nooit helemaal voorkomen. Het beste is om te zorgen dat ze weinig schuilplaatsen hebben in je moestuin. Zet geen (omgekeerde) potten of bakken neer en zorg dat er geen gaten of kieren zijn. Ze gaan daar namelijk tussen zitten. De zon is de grootste vijand van de slak, omdat de beestjes snel kunnen uitdrogen.
